Η ομηρική Τεγέα στο προσκήνιο από νορβηγούς αρχαιολόγους

Γράφει ο Γιώργος Εχέδωρος

«ΑΡΚΑΔΩΝ ΔΕ ΤΑ ΠΡΟΣ ΤΗΣ ΑΡΓΕΙΑΣ ΤΕΓΕΑΤΑΙ ΤΕ ΕΧΟΥΣΙ
ΚΑΙ ΜΑΝΤΙΝΕΙΑΣ ΝΕΜΟΝΤΑΙ ΔΕ ΟΥΤΟΙ ΤΕ
ΚΑΙ ΤΟ ΆΛΛΟ ΑΡΚΑΔΙΚΟΝ ΤΟ ΜΕΣΟΓΑΙΟΝ ΤΗΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ»
γράφει στην ‘Περιήγησή’ του ο Παυσανίας καθορίζοντας τα όρια της αρχαίας Τεγέας.
Στην Τεγέα βρίσκονται, σήμερα, στο στάδιο της εξέλιξης δύο έργα:

η έρευνα στην παράπλευρη κοιλάδα, στα ανατολικά του αστικού κέντρου

και

η ανασκαφική δραστηριότητα στο κέντρο της αρχαίας πόλης, που ξεκίνησαν τον Ιούνιο του 2009.
Πριν λίγες ημέρες συμπληρώθηκε η πρώτη φάση ενός πενταετούς σχεδίου (2009-2013) ανασκαφών στο χώρο της αρχαίας Τεγέας, από μια διεθνή ομάδα αρχαιολόγων με επικεφαλής το Νορβηγικό Ινστιτούτο Αθηνών σε συνεργασία με το ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού.
Οι ανασκαφές γίνονται δυτικά από το θέατρο και τη Βασιλική του Θύρσου, όπου είχε γίνει μια τεκμηριωμένη έρευνα τα έτη 2003-2004.

Πιθανολογήθηκε, με τη χρήση ενός μαγνητομέτρου, η τοποθεσία μιας κύριας οδού βορρά – νότου και μιας στοάς που συνόρευαν με την Αγορά.

Το Νορβηγικό Ινστιτούτο Αθηνών ξεκίνησε την πρώτη αρχαιολογική του επιτόπια έρευνα στον ελλαδικό χώρο το 1990. Αντικείμενο της έρευνας απετέλεσαν τα λείψανα ενός μεγάλου πρώιμου αρχαϊκού ναού, που εντοπίστηκαν μεταξύ των οικοδομικών καταλοίπων του φημισμένου ιερού της Αλέας Αθηνάς, του 4ου αιώνα π.Χ. Η ανασκαφή του αρχαϊκού ναού, που ιδρύθηκε από τον Αλεό, θα μπορούσε να χρονολογηθεί λίγο νωρίτερα από τον ναό της Ήρας στην Ολυμπία, στα τέλη του 7ου αιώνα π.Χ., πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με την Ε΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων.

Στο χώρο ανακαλύφθηκαν χάλκινα αναθηματικά των γεωμετρικών και αρχαϊκών χρόνων με τη μορφή αλόγων και ελαφιών. Εντοπίστηκαν επίσης πόρπες και σφραγίδες.
Στην αρχαϊκή περίοδο εννέα οικισμοί σε μορφή συνοικισμού, συγκροτούσαν την αρχαία πόλη της Τεγέας. Αναφέρεται από το Όμηρο στον κατάλογο των πλοίων, ως μια πόλη που συνέδραμε τους Αχαιούς με πλοία και άνδρες στον τρωικό πόλεμο.
Η Τεγέα είχε αντιδράσει στην ηγεμονία της Σπάρτης αλλά τελικά κατακτήθηκε περί το 560 π.Χ.

Τον τέταρτο αιώνα εντάχθηκε στην Αρκαδική Συμμαχία και αγωνίστηκε να απαλλαγεί από τον σπαρτιατικό ηγεμονισμό. Ο ναός της Αλέας Αθηνάς κάηκε το 394 π.Χ. και ξανακτίστηκε σε σχεδιασμό και αρχιτεκτονική του διάσημου της εποχής Σκόπα του Πάριου.

Χαρακτηριστικό της τέχνης του είναι τα αετώματα του ναού όπου παριστάνονται ανάγλυφα μυθολογικά θέματα, όπως το «κυνήγι του Καλυδωνίου Κάπρου» και η «μονομαχία του Τήλεφου με τον Αχιλλέα», ανατολικά και δυτικά αντίστοιχα.

Σημαντικά τμήματα τους εκτίθενται σήμερα στο Μουσείο Τεγέας σε ειδική αίθουσα. Εξαιρετικής τέχνης κεφαλή κόρης που έχει ευρεθεί στο χώρο του ιερού, θεωρείται ότι ανήκει στη θεά Υγεία, κόρη του Ασκληπιού, και εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών.
Μετά την κατάληψη της περιοχής από τους Ρωμαίους, το 31 μ.Χ., ο αυτοκράτορας Οκταβιανός για να τιμωρήσει τους Τεγεάτες για την απήθειά τους διέταξε να μεταφερθεί το άγαλμα της θεάς στη Ρώμη, όπως αναφέρει ο Παυσανίας.

Πιθανόν ο ναός να σωζόταν ως τον 4ο αι. μ.Χ., όμως και καταστράφηκε από τους βυζαντινούς αυτοκράτορες Μεγάλο Θεοδόσιο (379-395) και Θεοδόσιο Μικρό (408-450) και από τις επιδρομές των βάρβαρων Γότθων. Έτσι κατεστραμμένος παρέμεινε για 16 αιώνες, ώσπου τον έφερε στο φως ο G.Mendel, το 1901-2.

Εξάλλου, η σύγχρονη αρχαιολογική ομάδα εντόπισε άφθονη σκωρία από βυζαντινό εργαστήριο μεταλλουργίας και τα ερείπια μιας αγροικίας με πατητήρι, ενώ ήδη με βάση τα ευρήματα ανασυνθέτουν το σχεδιασμό της πόλης από την αρχαϊκή ώς τη βυζαντινή εποχή.
Αναδεικνύεται, έτσι, η βαθμιαία αλλαγή του χαρακτήρα μιας πόλης με συνεχόμενη κατοίκηση από τη ρωμαϊκή μέχρι και τη μεσοβυζαντινή περίοδο. Σημαντική, τελικά, αποδείχθηκε μια στρώση από σπασμένα κεραμίδια που αποκαλύφθηκε δυτικά του αρχαίου θεάτρου, όπου αργότερα οικοδομήθηκε μητροπολιτικός ναός της μεσοβυζαντινής περιόδου (7ος-12ος αι. μ.Χ.).
Αν και αρχικά θεωρήθηκε ότι οι κεραμίδες προέρχονταν από τη στέγη κτίσματος που κατέρρευσε, αποδείχθηκε πως η στρώση αυτή αποτελεί την τελευταία μιας μακρόχρονης σειράς διαδοχικών επιστρώσεων μιας μεγάλης πλατείας, η οποία πιθανότατα ταυτίζεται με την αρχαία αγορά της πόλης.

Ο χώρος της αρχαίας Τεγέας βρίσκεται στο σύγχρονο χωριό Αλέα, 12 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της Τρίπολης.


Πηγές:
Det Norske Instituttet i Athen
ΤΑ ΝΕΑ
ΑΠΕ
ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΕΓΕΑΣ

Ντοκιμαντέρ: ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, ο Ελληνιστικός πολιτισμός μέχρι την Ασία

Του Φώτη Κωνσταντινίδη, σεναριογράφου – σκηνοθέτη

Ένα ντοκιμαντέρ ιστορικής τεκμηρίωσης σ' ένα οικουμενικό κόσμο

Η αντίληψη ενός οικουμενικού κόσμου δηλώνει κατά πρώτον ένα κόσμο απαλλαγμένο από εθνικιστικά πάθη και οποιαδήποτε εθνική αλαζονεία. Δηλώνει, ή πρέπει να δηλώνει, ένα κόσμο που πιστεύει στην ισότητα, τη κοινωνική δικαιοσύνη, την ειρήνη, την αλληλεγγύη και τον αλληλοσεβασμό μεταξύ λαών.

Παράλληλα, ένα κόσμο που δεν ξεχνά την εθνοπολιτιστική του συνείδηση και ταυτότητα. Αντιθέτως, την μελετά σε μεγαλύτερο πλάτος και βάθος για να αποκτήσει καλύτερη αυτογνωσία και να προσθέσει τη δική του συμβολή στον εμπλουτισμό μιας αναπτυσσόμενης πολυπολιτισμικής κοινωνίας.

Από την άλλη μεριά, ο εκ διαμέτρου αντίθετος κόσμος της παγκοσμιοποίησης δηλώνει ένα κόσμο που πορεύεται στο δρόμο της εξομοίωσης, χωρίς εθνοπολιτιστική συνείδηση και ταυτότητα, πλάθοντας ένα κλωνοποιημένο ανθρώπινο είδος, που θα τρέφεται από μια παγκόσμια υποκουλτούρα . Ένα επιφανειακό, ρηχό, αυτοματοποιημένο άνθρωπο, χωρίς ιστορική μνήμη. Στη καλύτερη περίπτωση, ένα παγκοσμιοποιημένο άνθρωπο μιας παγκόσμιας κουλτούρας, κοινωνίας και οικονομίας, που θα έχει καταργήσει τις όποιες αξίες του παρελθόντος βυθίζοντάς το σε αιώνια λήθη.

Η ανθρωπότητα φαίνεται να έχει φτάσει σε ένα σταυροδρόμι που οδηγεί στις δύο αυτές διαφορετικές ατραπούς. Τη ατραπό της οικουμενικότητας και την ατραπό της παγκοσμιοποίησης. Και πιθανόν η επικράτηση της μιας ή της άλλης να οδηγήσει στην επιβίωση ή στην καταστροφή της.

Η πρώτη διέξοδος, αυτή της οικουμενικότητας, όραμα του Μεγαλέξανδρου, με οδήγησε στην απόφαση να γυρίσω το ντοκιμαντέρ «Μακεδονία, ο Ελληνιστικός πολιτισμός μέχρι της Ασία». Θέμα που εξυπηρετεί την επιστήμη της ιστορίας και, παράλληλα, βοηθά στην επίλυση του προκύψαντος από υστερόβουλες πολιτικές πρωτοβουλίες προβλήματος με τη γείτονα χώρα ΠΓΔΜ. Κίνητρό μου η πεποίθηση ότι το πρόβλημα εστιάζεται στην αδήριτη ανάγκη αναγνώρισης της ιστορικής αλήθειας από τη διεθνή κοινότητα. Μιας αλήθειας βασισμένης σε γραμματολογική, επιγραφική, νομισματική, ιστορική, χαρτογραφική, γεωγραφική και αρχαιολογική τεκμηρίωση. Κάτι που μόνο ένα οπτικοακουστικό έργο θα μπορούσε να επιτύχει, με τη συμμετοχή διεθνούς κύρους ιστορικών, επιγραφολόγων και αρχαιολόγων και την οπτική μαρτυρία της παρουσίασης αρχαιολογικών χώρων, επιγραφών, νομισμάτων, χαρτογραφικών και γεωγραφικών θέσεων.

Η τοποθέτηση της άποψης ότι με την πιο πάνω τεκμηρίωση αποδεικνύεται η Ελληνικότητα της Μακεδονίας , αποκλείει θέμα σύνθετης ονομασίας που να περιέχει την λέξη «Μακεδονία» ή παράγωγά της και, κατ' επέκταση, θέμα εθνοπολιτιστικής ταυτότητας της γειτονικής χώρας που να εκπορεύεται από ή να συνδέεται με την ιστορία και τον πολιτισμό της αρχαίας Μακεδονίας.

Οι οπαδοί της παγκοσμιοποίησης, αντιθέτως, θα θεωρούσαν μη αναγκαία μια διαδικασία ιστορικής έρευνας και τεκμηρίωσης για το συγκεκριμένο θέμα, αν όχι επιβλαβή. Θα αποφαίνονταν ότι η προσκόλληση στην ιστορία και η υπεράσπισή της είναι εθνικισμός και απαρχαιωμένος τρόπος σκέψης και αντίδρασης , γιατί η ιστορία κάθε λαού ανήκει σε όλους. Συνεπώς και η ιστορία και ο πολιτισμός της Μακεδονίας μπορούν να ανήκουν και στην ΠΓΔΜ.

Με την ευκαιρία αυτή θα προβούμε σε μια περαιτέρω περιγραφή των δύο αυτών ρευμάτων. Αφ' ενός της οικουμενικότητας, όπου κάθε χώρα μελετά και διαφυλάσσει την ιστορία και τον πολιτισμό της, κρατώντας έτσι ζωντανή τη μνήμη και τη γνώση πολιτισμών, όπως των Σουμερίων, των Βαβυλωνίων, των Ασσυρίων, των Αιγυπτίων, των Ελλήνων, των Μάγια, των Αζτέκων, των Ρωμαίων, των Ευρωπαίων και άλλων, που πέρασαν απ΄ αυτόν τον πλανήτη, διαμόρφωσαν τη συνείδηση του ανθρώπου και συνεχίζουν να γαλουχούν το πνεύμα του. Και αφ' ετέρου της παγκοσμιοποίησης , που θέλει την ισοπέδωση και τη μηχανοποίηση της ανθρώπινης συνείδησης, απογυμνωμένης από κάθε μνήμη, με συμπαραστάτες την υψηλή τεχνολογία, την υπερκατανάλωση, τη πνευματική ατροφία και τη παγκόσμια κεφαλαιοκρατία .

Το πνεύμα όμως του ανθρώπου, όπως αυτό λειτουργεί και προβάλλεται μέσα από τα έργα δημιουργών, στοχαστών, λογίων, μελετητών, διανοουμένων και φιλοσόφων, διαγράφει τη δική του διαδρομή, αντιστεκόμενο σθεναρά στην όποια υποβάθμισή του από την ύπουλη παγκοσμιοποίηση

American News Agency

Πάγκαλος: «Δεν έχουμε αντίρρηση να βρεθεί η ΠΓΔΜ στην Ε.Ε».

Επέμεινε στις ελληνικές θέσεις για το ζήτημα της ονομασίας της ΠΓΔΜ ο αντιπρόεδρος της ελληνικής κυβέρνησης κ. Θεόδωρος Πάγκαλος.

Τις ελληνικές θέσεις στο θέμα της ονομασίας της ΠΓΔΜ επανέλαβε ο αντιπρόεδρος της ελληνικής κυβέρνησης κ. Θεόδωρος Πάγκαλος ενώπιον της Ολομέλειας της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης της Δυτικοευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ).

Ως εκπρόσωπος τής ελληνικής κυβέρνησης (η Ελλάδα ασκεί την προεδρία στην ΔΕΕ κατά το τρέχον εξάμηνο), απάντησε σε ερωτήσεις που του έθεσαν οι παρευρισκόμενοι βουλευτές, μεταξύ των οποίων και ο βουλευτής της ΠΓΔΜ Αλεξάνταρ Νικολόφσκι που έθεσε το ερώτημα εάν η Ελλάδα σκοπεύει να θέσει βέτο το Δεκέμβριο στην ΕΕ, όταν θα τεθεί το θέμα ημερομηνίας έναρξης των διαπραγματεύσεων.

Ο κ. Πάγκαλος αναφέρθηκε αρχικά στις «πλούσιες και εντατικές σχέσεις» ανάμεσα στις δύο χώρες. «Δεν μπορώ να μιλήσω από τη δική σας πλευρά των συνόρων», είπε, «αλλά από τη δική μας πλευρά, είμαστε από τους πρώτους επενδυτές στη χώρα σας, ενώ το εμπορικό μας ισοζύγιο αυξάνεται». Σημείωσε ακόμα ότι «η Ελλάδα δεν έχει αντίρρηση να βρεθεί κάποια στιγμή η ΠΓΔΜ στην ΕΕ», καθώς έτσι «θα πολλαπλασιασθούν οι συναλλαγές και θα αρθούν οι φραγμοί στα σύνορα».

Ωστόσο υπογράμμισε ότι υφίσταται ένα πρόβλημα, το οποίο έχει να κάνει με το θέμα της ονομασίας.

«Έχετε το όνομα μιας επαρχίας ενός τμήματος της χώρας μας» είπε. «Δεν είσαστε μόνοι σε αυτή την περιοχή, σίγουρα υπάρχετε εκεί, αλλά υπάρχει και η ευρύτερη Μακεδονία. Και οι Βούλγαροι έχουν γύρω από την πόλη του Πιρίν επαρχία που ονομάζεται Μακεδονία. Το πρόβλημα λοιπόν είναι ότι η χώρα σας, που έτσι και αλλιώς είναι μια νέα χώρα, επιμένει να διατηρεί μια ονομασία που αναφέρεται στην ονομασία μιας επαρχίας στην ευρύτερη γεωγραφική περιοχή της Μακεδονίας».

Απαντώντας στον κ. Νικολόφσκι ο κ. Πάγκαλος τόνισε ακόμα:

«Η χώρα σας επομένως θα πρέπει να προσθέσει κάτι, που να χαρακτηρίζει τη δική σας χώρα ξεχωριστά και όχι την ευρύτερη επαρχία της Μακεδονίας. Εάν προσθέσετε έναν επιθετικό προσδιορισμό κάποιο διευκρινιστικό στοιχείο δεν θα υπάρχει πια πρόβλημα για εμάς».

Στη συνέχεια εξήγησε τι καταλαβαίνουν οι Έλληνες από την στιγμή που υπάρχουν δυσκολίες από την πλευρά της ΠΓΔΜ να αποδεχθεί τον γεωγραφικό προσδιορισμό στην ονομασία.

«Οι Έλληνες θα καταλάβουν ότι θέλετε να μονοπωλήσετε την ονομασία Μακεδονία, ότι θέλετε να είστε η μία και μόνη Μακεδονία, η οποία έχει οράματα αλυτρωτισμού να ανακτήσει την υπόλοιπη Μακεδονία και να απορροφήσει και να μονοπωλήσει ένα ιστορικό παρελθόν. Η ιστορία δεν είναι πολιτική έννοια, αλλά είναι πολύ σημαντική. Όταν πήγα στα Σκόπια την τελευταία φορά, με μεγάλο ενδιαφέρον παρατήρησα ότι μένω στο ξενοδοχείο Μέγας Αλέξανδρος, ‘Alexander Belic’ και δίπλα υπήρχε ένα άλλο μεγάλο ξενοδοχείο που λεγόταν Βεργίνα. Πολύ ωραία είναι όλα αυτά, αλλά έχετε πάρει το όνομα ενός Έλληνα βασιλιά για το ξενοδοχείο σας, και το όνομα ενός αρχαιολογικού χώρου, της Βεργίνας, και τα έχετε οικειοποιηθεί».

Και ο κ. Πάγκαλος κατέληξε:

«Εάν υπήρχε ένα απλό, ένα αγνό όνειρο συμμετοχής σε ένα κοινό παρελθόν, που άλλωστε μπορούμε να πούμε ότι ανήκει σε όλη την ανθρωπότητα, δεν θα λέγαμε όχι. Αλλά εάν θέλετε να μονοπωλήσετε σύνορα, περιοχές και ιστορία, υπάρχει πρόβλημα και δεν θέλουμε να θέτουμε αυτά τα προβλήματα συνεχώς στην ΕΕ».

Αργά το απόγευμα, ο κ. Πάγκαλος ως εκπρόσωπος της ελληνικής προεδρίας στην ΔΕΕ, κατέθεσε στεφάνι στο μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη στην Αψίδα του Θριάμβου. Με την οργάνωση ειδικής τελετής «αφής φλόγας», η ΔΕΕ θέλησε να τιμήσει τη μνήμη των Ευρωπαίων, απλών πολιτών και στρατιωτικών, που έχασαν το περασμένο έτος τη ζωή τους κατά την διάρκεια διαφόρων επιχειρήσεων.

www.kathimerini.gr με πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ