‘Στέγη’ Καβάφη στην Αθήνα
Ο μεγάλος αλεξανδρινός ποιητής Κωνσταντίνος Καβάφης, επιτέλους, θα αποκτήσει ‘στέγη’ στην Αθήνα.Το ΥΠΠΟ παραχώρησε χρήση κτιρίου στην περιοχή της Πλάκας, στην Αστική μη Κερδοσκοπική Εταιρεία ‘Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού’ η οποία κατέχει το αρχείο Καβάφη.
Η σχετική απόφαση υπογράφηκε την Τρίτη από τον υπουργό Πολιτισμού Αντώνη Σαμαρά. Το ακίνητο αποτελείται από ισόγειο, α' όροφο και δώμα, συνολικής δομημένης επιφάνειας περίπου 500 τ.μ. και περιλαμβάνει, επίσης, και ένα ισόγειο βοηθητικό κτίσμα.
Φώτο: Ο Κωνσταντίνος Καβάφης (κλικ στην εικόνα για μεγέθυνση)
Το Μουσείο Καβάφη προβλέπεται να καταστεί ένα από τα σημαντικότερα μουσεία του σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού και θα εκθέτει σε μόνιμη βάση χειρόγραφα, φωτογραφίες, βιβλία, έπιπλα και προσωπικά αντικείμενα του μεγάλου Έλληνα ποιητή. Θα περιλαμβάνει αίθουσες πολυμέσων και εκδηλώσεων και θα στεγάσει το πλήρες Αρχείο του Κ.Π. Καβάφη.
Το αρχείο του ποιητή
Το Αρχείο Καβάφη είναι το σύνολο των χειρογράφων, βιβλίων, εγγράφων, φωτογραφιών και άλλων τεκμηρίων τα οποία είχε διατηρήσει και ταξινομήσει ο ίδιος ο Καβάφης και μετά τον θάνατό του, το 1933, πέρασαν στον κληρονόμο του Αλέκο Σεγκόπουλο. Ο Σεγκόπουλος τα διαχειρίστηκε αρχικά με τη βοήθεια της πρώτης συζύγου του Ρίκας Αγαλλιανού και στη συνέχεια με τη βοήθεια πολλών μελετητών, με άνισα ωστόσο αποτελέσματα. Το 1963 ο ίδιος ο Σεγκόπουλος ανέθεσε τη μελέτη και την έκδοση του Αρχείου Καβάφη στον Γ.Π. Σαββίδη. Το 1969, μετά τον θάνατο του Σεγκόπουλου, η δεύτερη σύζυγός του και κληρονόμος του Κυβέλη Τρεχαντζάκη πούλησε το Αρχείο Καβάφη στον Γ.Π. Σαββίδη, ο οποίος προώθησε αρχικώς την καταλογογράφηση και τη μικροφωτογράφιση του Αρχείου και στη συνέχεια προχώρησε στη σταδιακή έκδοση του υλικού με τη βοήθεια άλλων φιλολόγων. Το 1995, μετά τον θάνατο του Σαββίδη, το Αρχείο Καβάφη περιήλθε στην κυριότητα του Μανόλη Σαββίδη, ο οποίος το ενέταξε στο υλικό του Σπουδαστηρίου Νέου Ελληνισμού (από την ίδρυση αυτής της μη κερδοσκοπικής εταιρείας το 1996) και το διαχειρίζεται με τη βοήθεια των φιλολόγων Νταϊάνα Χάας, Ρενάτα Λαβανίνι και Μιχάλη Πιερή.
Το κτίριο της Πολυγνώτου
Το κτίριο είναι η τέως οικία Κωλέττη στην οδό Πολυγνώτου 13, η οποία σήμερα βρίσκεται σε τραγική κατάσταση.
Φώτο: Κλικ στην εικόνα για μεγέθυνση
Το ακίνητο αποτελείται από ισόγειο, πρώτο όροφο και δώμα, συνολικής δομημένης επιφάνειας περίπου 500 τ.μ., ενώ περιλαμβάνει επίσης ένα ισόγειο βοηθητικό κτίσμα. Η αποκατάσταση του κτιρίου είχε ξεκινήσει το 2003, αλλά σταμάτησε το 2004 και δεν συνεχίστηκε λόγω οφειλών του ΥΠΠΟ στον εργολάβο. Ο εργολάβος εν τέλει εξοφλήθηκε μόλις αυτή την εβδομάδα, αλλά απαιτούνται νέες και περισσότερο εξειδικευμένες εργασίες για την αποκατάστασή του, πόσο μάλλον που σήμερα είναι καταφύγιο τοξικομανών, ενώ υπάρχει και ένας «κάτοικος»! Σε 1 εκατ. ευρώ υπολογίζεται το κόστος της αναπαλαίωσης και της μετατροπής του κτιρίου σε μουσείο, ποσό το οποίο καλύπτεται εξ ολοκλήρου από τη χορηγία του Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου. Παράλληλα το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο θα προσφέρει τη συντήρηση, τη φύλαξη και τη γραμματειακή υποστήριξη του μουσείου και του πολυδύναμου κέντρου.
Πληροφορίες κειμένου:
Βρέθηκε η τραπεζαρία του Νέρωνα
Και όμως κινείται!΄Η, τουλάχιστον, βρισκόταν σε συνεχή κίνηση στα χρόνια του ρωμαίου αυτοκράτορα Νέρωνα...
Αρχαιολόγοι έφεραν στο φως χθες τα ερείπια της τραπεζαρίας του Νέρωνα! Πρόκειται για ένα κυκλικό δωμάτιο που περιστρεφόταν μέρανύχτα προκειμένου να μιμηθεί την κίνηση της Γης και να εντυπωσιάσει τους καλεσμένους του ανακτόρου. Το συγκεκριμένο δωμάτιο, το οποίο αποτελεί μέρος του χρυσού παλατιού του αυτοκράτορα, εντυπωσιακού κτιρίου του 1ου αιώνα μ.Χ., θεωρείται ότι είχε κτιστεί ως χώρος ψυχαγωγίας αρχόντων και επιφανών προσώπων, όπως δήλωσε η επικεφαλής της ανασκαφής Φρανσουάζ Βιλεντιέ. Μέχρι στιγμής η ανασκαφή έχει φέρει στο φως τα θεμέλια του δωματίου, τον μηχανισμό περιστροφής που βρίσκεται από κάτω και ένα συνδεδεμένο τμήμα το οποίο πιστεύεται ότι ήταν οι κουζίνες.
«Πρόκειται για πρωτοφανές εύρημα,δεν συγκρίνεται με τίποτε που έχουμε δει ως τώρα από τη ρωμαϊκή αρχιτεκτονική » τόνισε η Βιλεντιέ στους δημοσιογράφους.
Οι πυκνές αρχαίες αναφορές σε αυτή την περιστρεφόμενη κατασκευή επιβεβαιώνουν ότι όντως πρόκειται για την περίφημη τραπεζαρία όπου ελάμβαναν χώρα « τα πιο απρόβλεπτα γεύματα και δείπνα της Ιστορίας » συμπληρώνει η αρχαιολόγος. Το δωμάτιο, με διάμετρο πάνω από 16 μέτρα, στηριζόταν σε έναν στυλοβάτη πλάτους τεσσάρων μέτρων με ισάριθμους σφαιρικούς μηχανισμούς οι οποίοι πιθανότατα κινητοποιούνταν με τη δύναμη του νερού, εξασφαλίζοντας την περιστροφή της κατασκευής.
Η αποκάλυψη έγινε κατά τη διάρκεια εργασιών συντήρησης στην περιοχή των ρωμαϊκών ανακτόρων. Ο βιογράφος και ιστορικός Σουητώνιος αναφέρεται σε ένα κυρίως δωμάτιο το οποίο περιστρεφόταναδιάκοπα «σε συγχρονισμό με τον ουρανό ».
Οπως είπε ο Αντζελο Μποτίνι, επικεφαλής της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας στη Ρώμη, το ταβάνι του περιστρεφόμενου δωματίου μπορεί κάλλιστα να είναι εκείνο που περιγράφει ο Σουητώνιος, ο οποίος αναφέρει συρόμενα φατνώματα από ελεφαντόδοντο που μετακινούνταν για να ράνουν με άνθη και αρώματα τους καλεσμένους.
« Η καρδιά κάθε δραστηριότητας στην αρχαία Ρώμη ήταν τα επίσημα δείπνα που συνοδεύονταν από κάποια μορφή ψυχαγωγίας » είπε ο Μποτίνι. « Ο Νέρων ήταν σαν τον ήλιο και οι άνθρωποι περιστρέφονταν γύρω από τον αυτοκράτορά τους ».
Εκείνο το κομμάτι του παλατιού, το οποίο εκτεινόταν σε 80 εκτάρια καταλαμβάνοντας μέρος των τεσσάρων από τους επτά αρχαίους λόφους της Ρώμης, προσέφερε πανοραμική θέα της Αγοράς αλλά και μιας λίμνης- εκείνη την οποία οι διάδοχοι του Νέρωνα αποξήραναν προκειμένου να κτίσουν το Κολοσσαίο, σύμφωνα με τον Μποτίνι.
Ο Νέρων, ο οποίος έμεινε στην Ιστορία για την ασύδοτη ζωή του, κυβέρνησε από το 37 ως το 68 μ.Χ. και υπήρξε ένας από τους πιο σκληρούς, πιο διεφθαρμένους και μεγαλομανείς ηγεμόνες της Ρώμης 
150 χρόνια από τη γέννηση του Κωστή Παλαμά
Εκατόν πενήντα χρόνια συμπληρώνονται φέτος από τη γέννηση του μεγάλου ποιητή Κωστή Παλαμά, που αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες πνευματικές φυσιογνωμίες της νεώτερης Ελλάδας.Πρόκειται για έναν στοχαστή διαχρονικό και επίκαιρο, με τεράστιο ποιητικό έργο που υμνεί την ιστορία, τον Ελληνισμό και τον οραματισμό της «μεγάλης ιδέας» για την πατρίδα και παράλληλα ασχολείται με τον άνθρωπο και τα συναισθήματά του.
Η λυρικότητα και η γλωσσοπλαστκή του δεινότητα είναι μοναδικές. Πέρα όμως από την ποιητική του οντότητα ο Κωστής Παλαμάς διακρίθηκε και για την κριτική, φιλολογική αλλά και διηγματογραφική του εργασία.
Ποιητής, πεζογράφος, θεατρικός συγγραφέας, ιστορικός και κριτικός της λογοτεχνίας, θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες ποιητές, με σημαντική συνεισφορά στην εξέλιξη και ανανέωση της νεοελληνικής ποίησης. Αποτέλεσε κεντρική μορφή της λογοτεχνικής γενιάς του 1880, μαζί με τους Νίκο Καμπά και Γεώργιο Δροσίνη, της αποκαλούμενης Νέας Αθηναϊκής Σχολής.
Ποιητής, πεζογράφος, θεατρικός συγγραφέας, ιστορικός και κριτικός της λογοτεχνίας, θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες ποιητές, με σημαντική συνεισφορά στην εξέλιξη και ανανέωση της νεοελληνικής ποίησης. Αποτέλεσε κεντρική μορφή της λογοτεχνικής γενιάς του 1880, μαζί με τους Νίκο Καμπά και Γεώργιο Δροσίνη, της αποκαλούμενης Νέας Αθηναϊκής Σχολής.
Πολυγραφότατος
Ήταν ένας από τους πολυγραφότερους Έλληνες λογοτέχνες και πνευματικούς ανθρώπους. Δημοσίευσε συνολικά σαράντα ποιητικές συλλογές καθώς και θεατρικά έργα, κριτικά και ιστορικά δοκίμια, συγκριτολογικές μελέτες και βιβλιοκριτικές. Παράλληλα ήταν ένας από τους σημαντικότερους νεοέλληνες κριτικούς. Σε αυτόν οφείλεται η επανεκτίμηση του έργου των Ανδρέα Κάλβου, Διονύσιου Σολωμού, της Επτανησιακής Σχολής εν γένει, του Κώστα Κρυστάλλη και άλλων.
Υποψήφιος για Νομπέλ
Δύο φορές ήταν υποψήφιος για το Βραβείο Νομπέλ Λογοτεχνίας, ενώ σήμερα, "τιμής ένεκεν" φέρεται αφιερωμένη στο όνομά του μεγάλη αίθουσα εκθέσεων του πολυχώρου Τεχνόπολις στην Αθήνα, ενώ στην οικία του στην Πάτρα, στεγάζεται το Ίδρυμα Κωστή Παλαμά.
Γεννήθηκε στην Πάτρα το 1859, από γονείς που κατάγονταν από το Μεσολόγγι. Ο πατέρας του μάλιστα ήταν από οικογένεια λογίων, με αξιόλογη πνευματική δραστηριότητα. Ο προπάππος του, Παναγιώτης Παλαμάς, είχε ιδρύσει την περίφημη Παλαμαία Σχολή, ενώ ο παππούς του, Ιωάννης, είχε διδάξει στην Πατριαρχική Ακαδημία της Κωνσταντινούπολης.
Σε ηλικία έξι ετών, έχασε και τους δύο γονείς του, σε διάστημα σαράντα ημερών. Στενοί συγγενείς ανέλαβαν τότε τα τρία παιδιά της οικογένειας: τον μικρότερο αδελφό του η αδελφή της μητέρας του και εκείνον και τον μεγαλύτερο αδελφό του, ο θείος τους Δημήτριος Παλαμάς, που κατοικούσε στο Μεσολόγγι. Ο μεγάλος ποιητής έζησε εκεί από το 1867 έως το 1875, σε ατμόσφαιρα μάλλον δυσάρεστη και καταθλιπτική, που επηρέασε τον ευαίσθητο ψυχισμό του, όπως φαίνεται και από τα ποιήματά του που αναφέρονται στην παιδική του ηλικία.
Μόλις αποφοίτησε από το γυμνάσιο, το 1875, εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, όπου γράφτηκε στη Νομική Σχολή, σύντομα όμως εγκατέλειψε τις σπουδές του, αποφασισμένος να ασχοληθεί με τη λογοτεχνία. Αξίζει να σημειωθεί ότι σε ηλικία μόλις εννέα ετών έγραψε το πρώτο του ποίημα, το οποίο χαρακτήρισε ο ίδιος αργότερα «ποίημα για γέλια».
Οι αποτυχίες και το πρώτο ποίημα
Από το 1875 δημοσίευε σε εφημερίδες και περιοδικά διάφορα ποιήματα κι ένα χρόνο αργότερα υπέβαλε στον Βουτσιναίο ποιητικό διαγωνισμό την ποιητική συλλογή Ερώτων Έπη, σε καθαρεύουσα, με σαφείς τις επιδράσεις της Α’ Αθηναϊκής Σχολής, η οποία απορρίφθηκε με τον χαρακτηρισμό «λογιωτάτου γραμματικού ψυχρότατα στιχουργικά γυμνάσματα». Η πρώτη του αυτοτελής έκδοση, ήταν το 1878, το ποίημα «Μεσολόγγι».
Λίγο αργότερα, ο Κωστής Παλαμάς και οι δύο φίλοι και συμφοιτητές του Νίκος Καμπάς και Γεώργιος Δροσίνης, άρχισαν να συνεργάζονται με τις πολιτικές-σατιρικές εφημερίδες «Ραμπανάς» και «Μη χάνεσαι». Οι τρεις φίλοι είχαν συνειδητοποιήσει την παρακμή του αθηναϊκού ρομαντισμού και με το έργο τους παρουσίαζαν μια νέα ποιητική πρόταση, η οποία βέβαια ενόχλησε τους παλαιότερους ποιητές, οι οποίοι τους αποκαλούσαν περιφρονητικά «παιδαρέλια» ή «ποιητές της Νέας Σχολής».
Το 1886 δημοσιεύτηκε η πρώτη του ποιητική συλλογή «Τραγούδια της Πατρίδος μου», στη δημοτική γλώσσα, η οποία εναρμονίζεται απόλυτα με το κλίμα της Νέας Αθηναϊκής Σχολής. Ένα χρόνο αργότερα παντρεύτηκε την συμπατριώτισσά του Μαρία Βάλβη, με την οποία απέκτησαν τρία παιδιά.
Το 1889 δημοσιεύτηκε ο Ύμνος εις την Αθηνάν, αφιερωμένος στη γυναίκα του, για τον οποίο βραβεύθηκε στον Φιλαδέλφειο ποιητικό διαγωνισμό την ίδια χρονιά. Ένδειξη της καθιέρωσής του ως ποιητή ήταν η ανάθεση της σύνθεσης του Ύμνου των Ολυμπιακών Αγώνων το 1896. Δύο χρόνια αργότερα, μετά το θάνατο του γιου του Άλκη σε ηλικία τεσσάρων ετών, δημοσίευσε την ποιητική σύνθεση «Ο Τάφος».
Στο μεταξύ είχε διοριστεί γραμματέας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, από όπου αποχώρησε το 1928. Από το 1897 άρχισε να δημοσιεύει τις σημαντικότερες ποιητικές του συλλογές και συνθέσεις, όπως οι «Ίαμβοι και Ανάπαιστοι», «Ασάλευτη Ζωή», «Ο Δωδεκάλογος του Γύφτου», «Η Φλογέρα του Βασιλιά».
Εθνικό Αριστείο Γραμμάτων και Τεχνών
Το 1918 του απονεμήθηκε το Εθνικό Αριστείο Γραμμάτων και Τεχνών, ενώ από το 1926 αποτέλεσε βασικό μέλος της Ακαδημίας των Αθηνών, της οποίας έγινε πρόεδρος το 1930. 
Πέθανε στις 3.20’ π.μ., ημέρα Σάββατο, της 27ης Φεβρουαρίου 1943, έπειτα από σοβαρή ασθένεια, σαράντα ημέρες μετά το θάνατο της συζύγου του, τον οποίο δεν είχε πληροφορηθεί, καθώς και η δική του υγεία ήταν σε κρίσιμη κατάσταση. Το θλιβερό άγγελμα διαδόθηκε αστραπιαία από στόμα σε στόμα σε όλη τη γερμανοκρατούμενη πρωτεύουσα. Ο Παλαμάς δεν ανήκε πλέον στην οικογένειά του αλλά σε ολόκληρο το έθνος.
Στην κηδεία του στο Α’ Νεκροταφείο Αθηνών, μια λαοθάλασσα έψαλλε με ρίγη εθνικής συγκίνησης τον Εθνικό Ύμνο. Κι ενώ το φέρετρο κατέβαινε στον τάφο, ακούστηκε η βροντώδης και θαρραλέα φωνή του Άγγελου Σικελιανού στον ύστατο ποιητικό–εθνικό αποχαιρετισμό, που ήταν ταυτόχρονα και μια δυναμική αντιστασιακή πράξη μπροστά στα μάτια των εμβρόντητων κατακτητών.
«...Ηχήστε οι σάλπιγγες... καμπάνες βροντερές δονήστε σύγκορμη τη χώρα πέρα ως πέρα... Σ’ αυτό το φέρετρο ακουμπά η Ελλάδα! Σημαίες της λευτεριάς, ξεδιπλωθείτε!»
Το ποιητικό έργο
Το ποιητικό του έργο είναι μεγάλο σε έκταση και σε σημασία και είχε τεράστια απήχηση στην εποχή του. Διαμετρικά αντίθετες πολιτικές και πνευματικές προσωπικότητες όπως ο Κωνσταντίνος Τσάτσος και ο Νίκος Ζαχαριάδης αισθάνθηκαν την ανάγκη να τοποθετηθούν απέναντι στον Δωδεκάλογο του Γύφτου.
Ο Μίκης Θεοδωράκης έχει πει ότι ο Παλαμάς είχε μεγαλύτερη επιρροή από 10 Πρωθυπουργούς.
Το ενδιαφέρον για το έργο του μειώθηκε στην μεταπολεμική Ελλάδα όταν αφενός επικράτησαν διαφορετικά αισθητικά ρεύματα και αφετέρου υποχώρησε το ενδιαφέρον για την ποίηση γενικότερα.
Οι δύο πρώτες του συλλογές, Τραγούδια της πατρίδος μου και Τα μάτια της ψυχής μου είχαν ακόμα απηχήσεις του ρομαντισμού της Α' Αθηναϊκής Σχολής και κάποια κατάλοιπα καθαρεύουσας. Η πρώτη σημαντική στάση στο έργο του ήταν η συλλογή Ίαμβοι και Ανάπαιστοι (1897), κυρίως για την ανανεωμένη μετρική της, με την εναλλαγή ιαμβικού και αναπαιστικού ρυθμού (ο ίδιος επισήμανε ότι παρακινήθηκε από την μετρική του Κάλβου), αλλά και για την εκφραστική λιτότητα και σαφήνεια.
Το επόμενο έργο του, ο Τάφος (1898), αποτελείται από ποιήματα - μοιρολόγια για τον θάνατο του γιού του Άλκη. Η πρώτη περίοδος της δημιουργίας του κλείνει με την συλλογή Ασάλευτη Ζωή (1904), η οποία περιέχει υλικό από όλα τα προηγούμενα χρόνια της δράσης του. Κεντρική θέση στη συλλογή έχουν τα ποιήματα Η Φοινικιά (αναγνωρίζεται ως το καλύτερο ίσως έργο του), Ασκραίος και Αλυσίδες (συναποτελούν την ενότητα "Μεγάλα οράματα") και η ενότητα σονέτων Πατρίδες.Η κορυφαία έκφραση της "λυρικής σκέψης" του Παλαμά είναι Ο Δωδεκάλογος του Γύφτου (1907). Στο πνευματικό του ταξίδι ο Γύφτος θα γκρεμίσει και θα ξαναχτίσει τον κόσμον όλο. Θα απαρνηθεί τη δουλειά, την αγάπη, τη θρησκεία, τους αρχαίους, τους βυζαντινούς και όλες τις πατρίδες αλλά και θα τα αναστήσει όλα μέσα από την Τέχνη, μαζί και τη μεγάλη χίμαιρα της εποχής, τη Μεγάλη Ιδέα. Θα υμνήσει τον ελεύθερο λαό του, αλλά θα τραγουδήσει και έναν νιτσεϊκό αδάκρυτο ήρωα. Θα καταλήξει προσκυνώντας τη Φύση και την Επιστήμη.
Η Φλογέρα του βασιλιά (1910) διαδραματίζεται στο Βυζάντιο και αφηγείται το ταξίδι του Βασίλειου Β' ("Βουλγαροκτόνου") στην Αθήνα. Κεντρικό σημείο του έργου είναι το προσκύνημα του αυτοκράτορα στον Παρθενώνα, που έχει γίνει ναός της Παναγίας. Αυτό συμβολίζει για τον ποιητή την σύνθεση και την ενότητα όλης της ιστορίας του Ελληνισμού, αρχαίας, βυζαντινής και σύγχρονης. Η έμπνευση της Φλογέρας του Βασιλιά είναι αποτέλεσμα και του ανανεωμένου τότε ενδιαφέροντος για τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία, αλλά κυρίως του μακεδονικού αγώνα.
Μετά τις μεγάλες συνθέσεις επανήλθε σε μικρότερες λυρικές φόρμες, με τις συλλογές Οι καημοί της Λιμνοθάλασσας και Η Πολιτεία και η Μοναξιά (1912), μαζί με τις οποίες εξέδωσε και τα σατιρικά ποιήματά του (Σατιρικά γυμνάσματα). Στις επόμενες συλλογές του γενικά δεν παρουσιάστηκε κάτι νέο στην ποιητική του εξέλιξη, παρά μόνο στις τελευταίες, Ο κύκλος των τετράστιχων (1929) και Οι νύχτες του Φήμιου(1935): αποτελούνται αποκλειστικά από σύντομα, τετράστιχα ποιήματα.
Η σχέση με τον δημοτικισμό
Η εποχή της εμφάνισης του Κωστή Παλαμά, αλλά και των άλλων ποιητών της Νέας Αθηναϊκής Σχολής συνέπεσε με την έξαρση του προβληματισμού για το γλωσσικό ζήτημα: το 1888 εκδόθηκε το Ταξίδι μου του Ψυχάρη, ενώ είχε προηγηθεί η διαμάχη Κωνσταντίνου Κόντου- Δημ. Βερναρδάκη, το 1882. Ενώ σταδιακά στην ποίηση η δημοτική καθιερώθηκε (με τη συμβολή και των ποιητών της Νέας Αθηναϊκής Σχολής), στην πεζογραφία (και φυσικά στον επίσημο λόγο) επικρατούσε η καθαρεύουσα. Ο Παλαμάς, υποστηρικτής της δημοτικής, υποδέχθηκε με ευνοϊκή κριτική το Ταξίδι μου: μια μόλις μέρα αφ' ότου το διάβασε, έγραψε το άρθρο "Το επαναστατικόν βιβλίον του κ. Ψυχάρη", εκφράζοντας ενθουσιώδεις κρίσεις, χωρίς βέβαια να παραλείψει να επισημάνει και τις ακρότητες του συγγραφέα. Η υποστήριξή του προς όλες τις προσπάθειες καθιέρωσης της δημοτικής ήταν συνεχής και έμπρακτη: συνεργαζόταν με το περιοδικό-όργανο του δημοτικισμού Ο Νουμάς από το πρώτο κιόλας τεύχος και στη δημοτική έγραψε όχι μόνο τα ποιήματα, αλλά και τα (λίγα) διηγήματά του.
Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι ενώ στο λογοτεχνικό (και αργότερα και στο κριτικό) έργο χρησιμοποιούσε την δημοτική, ως Γραμματέας του Πανεπιστημίου ήταν υποχρεωμένος να συντάσσει τα επίσημα έγγραφα σε αυστηρή καθαρεύουσα: όπως ανέφερε ο ίδιος σε επιστολή του, στην φιλολογική του εργασία ήταν "μαλλιαρός" και στην υπηρεσία του "αττικιστής απ' την κορφή ως τα νύχια". Η επίσημη θέση του όπως ήταν φυσικό δύσκολα μπορούσε να συνδυαστεί με την υποστήριξη στον δημοτικισμό: βρέθηκε πολλές φορές στο επίκεντρο επιθέσεων, ειδικά κατά τα "Ευαγγελικά" (1901) και τα "Ορεστειακά" (1903). Παρά ταύτα ο ίδιος δεν δίστασε να δηλώσει δημοσίως ότι ο δημοτικισμός ήταν η αρετή του (1908).
Η εκπαίδευση στα αλεξανδρινά χρόνια
Γράφει ο Γιώργος Εχέδωρος
Ένα από τα μεγάλα ερείσματα της διατήρησης του ελληνικού λόγου και πνεύματος μέσα στους αιώνες, ήταν η συμβολή του ελληνο-αιγυπτιακού Κράτους υπό την Δυναστεία των Πτολεμαίων.
Η Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου για χίλια τουλάχιστον χρόνια ήταν το Πολιτιστικό Κέντρο του Ελληνισμού.
Αρχαίοι πάπυροι που βρέθηκαν μας παρέχουν μια εικόνα της διαπαιδαγώγησης και μόρφωσης των παιδιών της εποχής.
Κύρια βιβλία τους ήταν τα αρχέγονα ελληνικά έργα της λογοτεχνίας και της Ιστορίας.
Κυριαρχούν οι κυκλοφορίες των ομηρικών επών από αλεξανδρινούς αντιγραφείς καθώς και τα μουσικά, θεατρικά, λογοτεχνικά έργα των κλασικών Ελλήνων που διανέμονται αντίγραφα σε κυλίνδρους.
Δεν ομιλούμε ούτε για ακαδημίες, ούτε για φιλοσοφικές σχολές, ομιλούμε για το πρώτα σχολικά χρόνια, τη βασική εκπαίδευση των παιδιών. Εντυπωσιάζει τους ερευνητές η καθαρή, γνήσια, ελληνική μόρφωσή τους. Η αρχαία ελληνική ποίηση, τα αξεπέραστα θεατρικά έργα, τα διδάγματα της ιστορίας, οι μαθητές τα μαθαίνανε απ' έξω.
Αποκτούσαν, έτσι, συνείδηση της ελληνικής παιδείας και, αργότερα, του χρέους που είχαν να την διατηρήσουν.
Η βασική εκπαίδευση άρχιζε στην ηλικία των επτά και ήταν τέσσερα έτη, όσοι είχαν οικονομική άνεση παρακολουθούσαν μαθήματα μέχρι και δέκα έτη.
Υπήρχαν σχολεία θηλέων και αρένων.
Πλεονεκτούσαν αυτά των αρένων. 
Βασικά μαθήματα δίδασκαν συνήθως τρεις δάσκαλοι:
Οι γραμματιστές, που τους μάθαιναν ανάγνωση, αριθμητική, ορθογραφία και λογοτεχνία.
Οι γυμναστές, που τους προγύμναζαν και τους μάθαιναν τους κανονισμούς των αθλημάτων και
οι μουσικοί, που κυρίως λεγόντουσαν ‘κιθαριστές’ που τους δίδασκαν μουσική και ειδικότερα τραγούδι με τη συνοδεία λύρας.
Οι άρρενες όταν έφθαναν το δέκατο όγδοο έτος της ηλικίας τους παρακολουθούσαν και συμμετείχαν στην στρατιωτική εκπαίδευση.
Οι γραμματιστές, που τους μάθαιναν ανάγνωση, αριθμητική, ορθογραφία και λογοτεχνία.
Οι γυμναστές, που τους προγύμναζαν και τους μάθαιναν τους κανονισμούς των αθλημάτων και
οι μουσικοί, που κυρίως λεγόντουσαν ‘κιθαριστές’ που τους δίδασκαν μουσική και ειδικότερα τραγούδι με τη συνοδεία λύρας.
Οι άρρενες όταν έφθαναν το δέκατο όγδοο έτος της ηλικίας τους παρακολουθούσαν και συμμετείχαν στην στρατιωτική εκπαίδευση.
Μετά από αυτήν γινόντουσαν όπως λέμε 'ακαδημαϊκοί πολίτες' και μπορούσαν να συμμετάσχουν στο δημόσιο βίο ως ενεργοί πολίτες.
Επιτρέπεται η αναδημοσίευση μόνον με
αναφορά της ενεργής ηλεκτρονικής διεύθυνσης του ιστολογίου
παραγωγής- http://www.echedoros-a.gr
Πως χειρουργούσαν στην αρχαιότητα...
Η διδάκτωρ της Ιστορίας της Ιατρικής Σεβαστή Χαβιάρα-Καραχάλιου μιλάει για το κρανίο που βρέθηκε στη Χίο
Το κρανίο που βρέθηκε στην οδό Κανελλάκη στη Χίο με οπή από τρυπανισμό στο αριστερό βρεγματικό οστούν -διαμέτρου 1,62 εκατοστού- που χρονολογείται στο 2ο μισό του 2ου αιώνα π.Χ. θεωρείται ως ιδιαίτερα σημαντικό εύρημα για την Ιστορία της Ιατρικής.
Χάρη στον ανθρωπολόγο-συνεργάτη της Κ' Εφορείας Κλασικών και Παλαιολιθικών Αρχαιοτήτων Αστέριο Αηδονή και την αρχαιολόγο Δέσποινα Τσαρδάκα, που εργάστηκαν στην ανασκαφή στο συγκεκριμένο οικόπεδο, ώστε να το παραδώσουν «καθαρό» για οικοδόμηση, το μοναδικό εύρημα αξιολογήθηκε άμεσα και τώρα εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Χίου.
Υψηλού κινδύνου
Το κρανίο που βρέθηκε στην οδό Κανελλάκη στη Χίο με οπή από τρυπανισμό στο αριστερό βρεγματικό οστούν -διαμέτρου 1,62 εκατοστού- που χρονολογείται στο 2ο μισό του 2ου αιώνα π.Χ. θεωρείται ως ιδιαίτερα σημαντικό εύρημα για την Ιστορία της Ιατρικής.
Χάρη στον ανθρωπολόγο-συνεργάτη της Κ' Εφορείας Κλασικών και Παλαιολιθικών Αρχαιοτήτων Αστέριο Αηδονή και την αρχαιολόγο Δέσποινα Τσαρδάκα, που εργάστηκαν στην ανασκαφή στο συγκεκριμένο οικόπεδο, ώστε να το παραδώσουν «καθαρό» για οικοδόμηση, το μοναδικό εύρημα αξιολογήθηκε άμεσα και τώρα εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Χίου.
Για το τρυπανισμό στην αρχαιότητα μιλήσαμε με τη Χιώτισσα οφθαλμολόγο, διδάκτορα της Ιστορίας της Ιατρικής Σεβαστή Χαβιάρα-Καραχάλιου.
Οπως σημειώνει, το εύρημα «δεν είναι πρωτοφανές αλλά δεν είναι και συνηθισμένο». «Οι οστεοτρυπανώσεις γίνονταν από πολύ παλιά στα ασκληπιεία, όταν βεβαίως υπήρχαν ενδείξεις. Σε ανασκαφές ασκληπιείων έχουν βρεθεί και οστεοτρύπανα.
Εχουν βρεθεί επίσης και άλλα κρανία με οπή, που δείχνουν ότι έγιναν επεμβάσεις εν ζωή και ότι μάλιστα ο άνθρωπος έζησε για αρκετό καιρό, ώστε να υπάρχουν στο οστούν σημεία επουλώσεως. Χωρίς να σημαίνει ότι θα κλείσει η οπή, αμβλύνονται τα χείλη της τρυπανώσεως και γενικά γίνεται πιο λεία η περιοχή της οπής», μας εξηγεί η κ. Καραχάλιου.
Οι λόγοι για τους οποίους προέβαιναν σε μια τόσο δύσκολη χειρουργική επέμβαση ήταν για να θεραπεύσουν τις επίμονες κεφαλαλγίες, για την ανακούφιση των πόνων.
«Και πράγματι, είχε μια ανακούφιση ο πάσχων, διότι δίνεται η ευκαιρία εκτόνωσης της ενδοκρανιακής πίεσης. Η οποία, δημιουργείται βέβαια σε παθολογικές καταστάσεις, κυρίως σε όγκους και αιματώματα. Σήμερα αυτές οι εγχειρήσεις ανήκουν στη νευροχειρουργική και δεν υπάρχει σχεδόν σημείο του ανθρώπινου εγκεφάλου που να μην είναι προσπελάσιμο στον νευροχειρουργό».
Υψηλού κινδύνου
Θεωρούνταν, βέβαια, επεμβάσεις υψηλού κινδύνου, αφού είχαν πολύ περισσότερες πιθανότητες από σήμερα να κάνουν κάτι λάθος, αλλά όπως επισημαίνει η συνομιλήτριά μας, «ακόμα και σήμερα η επέμβαση είναι ρίσκο».Αρα, σε αυτούς τους πρωτοπόρους της Ιατρικής δεν αρκεί απλά ο θαυμασμός. «Είναι ένα προσκύνημα, είναι να το προσκυνάς. Ηταν μια εποχή φοβερά δύσκολη. Η Ιατρική τότε περνούσε από το σκοτάδι στο φως. Με την εμπειρία σιγά σιγά αποκτάται η γνώση. Ομως και όλοι οι γιατροί δεν προέβαιναν σε τέτοιες επεμβάσεις», τονίζει η Σεβαστή Καραχάλιου. Σημειώνει ότι ο Ιπποκράτης δεν χειρουργούσε και ότι παρέπεμπε τους ασθενείς, όποτε χρειαζόταν, στον χειρουργό. «Δεν ήταν πολυπράγμων ιατρός, που δυστυχώς σήμερα έχουμε τέτοια κρούσματα πολυπραγμόνων συναδέλφων», λέει.
Οι χειρουργοί της εποχής εκείνης δεν είχαν πάντα το ελεύθερο να εξασκούν την επιστήμη τους.
Οι χειρουργοί της εποχής εκείνης δεν είχαν πάντα το ελεύθερο να εξασκούν την επιστήμη τους.
Για παράδειγμα, υπάρχουν γραπτές μαρτυρίες για Κορίνθιους που πήγανε και σπούδασαν στην Αίγυπτο, όπου δίπλα στους τεχνίτες και όχι ιατρούς ταριχευτές μάθαιναν ανατομία: «Ηταν κάποτε ένας Νουμηδιανός που είχε πάει στην Αίγυπτο, εξασκήθηκε στην ανατομική και όταν επέστρεψε στην Κόρινθο του επέτρεψαν να εξασκεί τη χειρουργική. Μάλιστα στην Κόρινθο είχε έρθει ο μέγας Γαληνός και πήρε μαθήματα ανατομίας. Δεν άφησαν όμως αργότερα τον γιο του Νουμηδιανού να συνεχίσει και έτσι αυτός αναγκάστηκε να πάει στην Αίγυπτο».
Επεμβάσεις εργαστηριακές έκαναν εξάλλου σε μωρά που γεννιόντουσαν νεκρά ή σε... φυλακισμένους, που όσο σκληρό και αν ακούγεται, «εν ζωή τους ανέταμαν».
Στο ερώτημά μας αν μπορούμε να υποθέσουμε ότι η εγχείρηση έγινε στη Χίο, η κ. Καραχάλιου είναι λίγο επιφυλακτική, χωρίς βέβαια να το αποκλείει.
«Συνήθως αυτά γίνονταν στα ασκληπιεία τα μεγάλα, που ήταν ναοί του Ασκληπιού. Διάσημα ήταν αυτά της Επιδαύρου, της Κω, της Κνίδου, πιθανόν να υπήρχε και στη Χίο αν και δεν έχω υπόψη μου, να υπήρχε κάποιο συγκεκριμένο μεγάλο, περίφημο ιερό του Ασκληπιού. Τα ασκληπιεία ήταν τα κέντρα υγείας της εποχής».
Τα αντισηπτικά
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν οι πληροφορίες που μας δίνει για τα αντισηπτικά που χρησιμοποιούσαν στην αρχαιότητα και η θέση της μαστίχας, «αυτού του προϊόντος που παράγεται μόνο στη Χίο» στην Ιατρική.«Η μαστίχα απ' όσο γνωρίζουμε, εχρησιμοποιείτο από τον Ιπποκράτη και είναι γραμμένα αυτά, για την κακοσμία του στόματος και για στομαχικά ενοχλήματα. Αργότερα και ο Ιπποκράτης το αναφέρει, σαν συστατικό της κηρωτής, το σημερινό τσιρότο. Το έφτιαχναν από μαστίχα, κερί της μέλισσας και διάφορα άλλα υλικά. Αλείφανε το πανί, που γινόταν κατά κάποιο τρόπο αδιάβροχο και είχε την κολλητική ιδιότητα και κάλυπταν τις πληγές για λόγους προστασίας.»Μπορεί να έβαζαν απ' έξω την κηρωτή για να καλύψουν την έλλειψη ουσίας και βεβαίως δρούσε σαν αντισηπτικό, διότι αν καλύψεις την πληγή την προστατεύεις για να μη μολυνθεί», προσθέτει.
Το εύλογο ερώτημα είναι για την οπή, αν την άφηναν έτσι. «Συνήθως βουτούσαν πανιά στο λάδι, το λάδι είναι αντισηπτικό, αφού δεν αφήνει κανένα μικρόβιο να αναπτυχθεί.»Επίσης πάλι από τον Ιπποκράτη ξέρουμε, ότι εκείνο που είχε μεγάλη τιμή και αξία ήταν το κόκκινο, το μαύρο μπρούσκο κρασί, που το χρησιμοποιούσαν σε τραύματα βαθιά και κατά τους καλοκαιρινούς μήνες (που λόγω ζέστης αναπτύσσονται τα μικρόβια πιο εύκολα).
Το δε κόκκινο-ροζέ, το χρησιμοποιούσαν όλες τις άλλες εποχές, που σημαίνει ότι το μαύρο ήταν ίσως πιο ακριβό, γι' αυτό το άφηνε όταν ήταν απολύτως απαραίτητο για να το χρησιμοποιήσει».
Πέθανε ο «τελευταίος Οθωμανός», εγγονός του σουλτάνου Χαμίτ Β’
Διαμαρτυρία ΑλεβιτώνEπιμέλεια: ΜΑΡΙΑΝΝΑ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΥ
Ο θάνατος του «τελευταίου Οθωμανού» συνέπεσε με τον «πονοκέφαλο» που έπιασε τους Τούρκους συνειδητοποιώντας ότι η πρόσφατη αποκάλυψη από την αρχαιολογική σκαπάνη στην Κωνσταντινούπολη του λιμανιού του Θεοδοσίου μπλοκάρει την κατασκευή του υπόγειου τούνελ στο Βόσπορο, που θα συνέδεε –ως το 2025– την ασιατική ενδοχώρα με την ευρωπαϊκή ήπειρο.
Η είδηση του θανάτου του τελευταίου εγγονού του σουλτάνου Αβδούλ Χαμίτ του Β’, του Ερτουγκρούλ Οσμάν, στα 97 του χρόνια, ανάγκασε τους Τούρκους της Κωνσταντινούπολης να… μυρίσουν άρωμα από την κεμαλική περίοδο της ιστορίας τους. Ο Κεμάλ Ατατούρκ είχε εξορίσει την οικογένεια του Οσμάν, με αποτέλεσμα ο Ερτουγκρούλ Οσμάν να ζήσει έκτοτε στην Ελβετία πρώτα και στη Νέα Υόρκη κατόπιν.
Ο Οσμάν επέστρεψε στην Τουρκία μόλις το 1990, και το πρώτο πράγμα που έκανε ήταν να επισκεφθεί το παλάτι όπου έζησε μικρός στο Βόσπορο. Ο θάνατος του Οσμάν έρχεται τώρα να σφραγίσει ένα ακόμα κεφάλαιο της τουρκικής ιστορίας, μιας ιστορίας όμως που αναπόφευκτα συναρτάται με ένα Βυζάντιο, που μόνο «νεκρό» δεν δείχνει.
Πριν από πέντε χρόνια το τουρκικό υπουργείο Μεταφορών ανέλαβε το μεγαλεπήβολο σχέδιο της κατασκευής ενός υπόγειου τούνελ κάτω από τα Στενά του Βοσπόρου, που θα συνέδεε, μέσω ενός υπερσύγχρονου σιδηροδρομικού δικτύου, την ευρωπαϊκή με την ασιατική πλευρά της Πόλης. Το σχέδιο κοστίζει πολλά δισ. δολάρια και εύλογα θεωρείται από τη γείτονα μεγάλης οικονομικοκοινωνικής σπουδαιότητας. Μόνο που όλα «σκόνταψαν» στο Βυζάντιο. Οι μηχανικοί αναγκάστηκαν να φωνάξουν τους αρχαιολόγους, αφού σκάβοντας έπεσαν σε μια άλλη ιστορία: Αυτή των χρόνων του Θεοδοσίου, που τους οδήγησε στην ανακάλυψη 34 βυζαντινών πλοίων.
Η ανακάλυψη αυτή συνεπάγεται μια καθυστέρηση… τεσσάρων ετών των κατασκευαστικών σχεδίων. Εν τω μεταξύ, την ώρα που η Τουρκία ξυπνά συνεχώς με το παρελθόν να την επηρεάζει αναπόφευκτα και ποικιλότροπα στο παρόν της, οι Αλεβίτες, μια άλλη «ιστορία» απ’ τα παλιά, ετοιμάζονται για μεγάλη διαδήλωση το Νοέμβριο. Πρόκειται για 10 εκατομμύρια ανθρώπων που έχουν υποστεί διώξεις από τον κεμαλισμό και είναι «αιρετικοί» ισλαμιστές, αφού υιοθετούν μια πιο ελευθεριάζουσα μορφή του.
Τώρα διαμαρτύρονται κατά του Ερντογάν, ζητώντας τη μετατροπή του ξενοδοχείου «Μαντιμάκ», όπου δολοφονήθηκαν 33 διανοούμενοι Αλεβίτες, σε μουσείο και την ελεύθερη διδασκαλία της αλεβίτικης, θρησκευτικής παράδοσης στα σχολεία. Οι εκπρόσωποί τους πιστεύουν ότι το Νοέμβριο θα συγκεντρωθούν πάνω από 1.000000 Αλεβίτες στην πρωτεύουσα, ζητώντας μεταρρυθμίσεις «και γι’ αυτούς και όχι μόνο για τους Κούρδους και τους Αρμενίους».
Κείμενο: Απογευματινή
Μη Κυβερνητικός Οργανισμός ‘ Μακεδονία-Ελλάδα’
Γράφει ο Γιώργος Εχέδωρος
Ρώτησα κάποτε έναν Φιλανδό τι σκέφτηκε όταν του είπα ότι ήμουν από την Ελλάδα.
Μου είπε τέσσερις λέξεις: Αθήνα, Ακρόπολις, Μύκονος, Ρόδος.
Κι είναι αλήθεια πως το μυαλό του καθενός που ακούει το όνομα Ελλάδα (ως, Greece, δηλαδή) πηγαίνει οπουδήποτε αλλού εκτός από τη Μακεδονία.
Αν πεις πως είσαι από τη Θεσσαλονίκη, και ο ξένος συνομιλητής σου, γνωρίζει την πόλη, θα πει «α, βόρειος Ελλάδα».
Είναι μια πραγματικότητα αυτή. Μέχρι πρότινος δεν προτάσσαμε τη λέξη Μακεδονία ως τόπο καταγωγής αλλά το όνομα της χώρας μας, όπου και ανήκε.
Μήπως τώρα πρέπει να αλλάξουνε τα πράγματα; Υπάρχει μια συνεχής επίθεση από τα Σκόπια. Σε όλα τα επίπεδα.
Μήπως πρέπει να προτάσσουμε διευκρινιστικά το όνομα της περιφέρειας και της χώρας συγχρόνως; Όπως Μακεδονία-Ελλάδα;
Μήπως πρέπει να γίνει, (και να γίνεται συνέχεια), δηλαδή, μια μεγάλη διεθνής εκστρατεία ενημέρωσης με το δίπτυχο ‘Μακεδονία-Ελλάδα’ και να προβάλλεται παγκοσμίως σε όλα τα επίπεδα.
Είναι απαράδεκτο και υποτιμητικό να ‘χτυπάς’ στο Google τη λέξη Μακεδονία και να βγαίνουν οι Σλαβομακεδόνες με τη Βαρδαρία τους! Πρέπει να λέμε παντού και πάντα την αλήθεια, οι μακεδονοκάπηλοι σκοπιανοί δεν έχουν όρια και πρέπει να τους τα θέσουμε εμείς... Με έναν Μή Κυβερνητικό Οργανισμό!
Αυτή τη θέση-σκοπό, διευκρινίζει ο Philip Ammerman που έστειλε με e-mail του, και παρουσιάζεται στο διπλανό blog «Μακεδονικά ...και άλλα».
Κοπτική, η δημοτική αιγυπτιακή γλώσσα
Φώτο: Αρχαίο κοπτικό κείμενο
κάνε κλικ για μεγέθυνση
Γράφει ο Γιώργος Εχέδωρος
Συγχρόνως με την αρχαϊκή ιερογλυφική γραφή του ιερατείου, στο πρώτο μισό της πρώτης χιλιετίας π.Χ. αναπτύχθηκε μια άλλη γραφή στην Αίγυπτο.
Αυτή είχε μια απλή μορφή σε σύγκριση με την πολύπλοκη ιερή συμβολική γραφή.
Ονομάστηκε ‘δημώδης αιγυπτιακή’ , δηλαδή, δημοτική. Απέβαλε πολλά στοιχεία από την ιερογλυφική, απλούστευσε το σχήμα των συμβόλων και καθιερώθηκε σε κείμενα και νόμους που δεν αφορούσαν το ιερατικό κατεστημένο της αρχαίας Αιγύπτου.
Την γραφή αυτή που χρησιμοποίησε περίπου το ένα δέκατο της ιερογλυφικής την αναφέρει, ήδη, από τον πέμπτο αιώνα π.Χ. ο Ηρόδοτος:
«Αἰγύπτιοι ... διφασίοισι δὲ γράμμασι χρέωνται, καὶ τὰ μὲν αὐτῶν ἱρὰ τὰ δὲ δημοτικὰ καλέεται.» (Ηρόδοτος βιβλίο β΄, 36,4)
Από τη δημοτική αυτή γραφή προέρχεται η λεγόμενη κοπτική. Είναι συνέχεια της δημώδους αιγυπτιακής.
Νέοι ερευνητές, για τη γραφή αυτή, υποστηρίζουν πως η δημιουργία της οφείλεται στον εμβολιασμό της από την ελληνική γραφή, της προ των μηδικών πολέμων εποχής. Οφείλεται κυρίως στην επαφή των Αιγυπτίων με τους Έλληνες των ιωνικών πόλεων και των νησιών του Αιγαίου Πελάγους. Έτσι, δόθηκε ώθηση ώστε να απολοποιηθεί η ιερογλυφική και να ενσωματωθούν στη γραφή φωνητικά στοιχεία που βοηθούσαν στην κατανόηση των γραπτών κειμένων.
Με την κατάκτηση της Αιγύπτου από το Μέγα Αλέξανδρο άρχισε η μεγάλη αλλαγή στη γλωσσική μορφή της δημώδους γλώσσας των Αιγυπτίων.
Η δημιουργία του ελληνο-αιγυπτιακού βασιλείου από τον στρατηγό του Αλεξάνδρου, Πτολεμαίο, και η μακρόχρονη δυναστεία των απογόνων του, έπαιξαν κύριο ρόλο στη διαμόρφωση της δημοτικής αιγυπτιακής γραφής.
Η δημώδης αιγυπτιακή γραφή θεωρήθηκε πρωτόγονη σε σχέση με την ελληνική και αναθεωρήθηκε τελείως. Πάρα πολλά γραφικά σύμβολα καταργήθηκαν και καθιερώθηκαν τα γράμματα του ελληνικού αλφαβήτου αφού προστέθηκαν άλλα επτά για να εξυπηρετήσουν τις προφορικές ιδιομορφίες της αιγυπτιακής γλώσσας.
Έτσι βλέπουμε πως η κοπτική γλώσσα προέρχεται καθαρά από τη δημώδη αιγυπτιακή.
Ο όρος ‘κοπτική γραφή’ προέρχεται από την ελληνική λέξη «Αιγύπτιοι» όπως ονομάζονταν ο γηγενής πληθυσμός της χώρας του Νείλου. Όταν κατέκτησαν οι Άραβες την χώρα αποβάλλοντας από την αναφερόμενη λέξη την αρχή και το τέλος –χάριν αραβικής συντομίας– αποκάλεσαν τους εντόπιους Γκίπτ, και από την εκλατινισμένη της μορφή προήλθε το «κόπτ», «Copt”, Κόπτες.
Συγχρόνως με την αρχαϊκή ιερογλυφική γραφή του ιερατείου, στο πρώτο μισό της πρώτης χιλιετίας π.Χ. αναπτύχθηκε μια άλλη γραφή στην Αίγυπτο.
Αυτή είχε μια απλή μορφή σε σύγκριση με την πολύπλοκη ιερή συμβολική γραφή.
Ονομάστηκε ‘δημώδης αιγυπτιακή’ , δηλαδή, δημοτική. Απέβαλε πολλά στοιχεία από την ιερογλυφική, απλούστευσε το σχήμα των συμβόλων και καθιερώθηκε σε κείμενα και νόμους που δεν αφορούσαν το ιερατικό κατεστημένο της αρχαίας Αιγύπτου.
Την γραφή αυτή που χρησιμοποίησε περίπου το ένα δέκατο της ιερογλυφικής την αναφέρει, ήδη, από τον πέμπτο αιώνα π.Χ. ο Ηρόδοτος:
«Αἰγύπτιοι ... διφασίοισι δὲ γράμμασι χρέωνται, καὶ τὰ μὲν αὐτῶν ἱρὰ τὰ δὲ δημοτικὰ καλέεται.» (Ηρόδοτος βιβλίο β΄, 36,4)
Από τη δημοτική αυτή γραφή προέρχεται η λεγόμενη κοπτική. Είναι συνέχεια της δημώδους αιγυπτιακής.
Νέοι ερευνητές, για τη γραφή αυτή, υποστηρίζουν πως η δημιουργία της οφείλεται στον εμβολιασμό της από την ελληνική γραφή, της προ των μηδικών πολέμων εποχής. Οφείλεται κυρίως στην επαφή των Αιγυπτίων με τους Έλληνες των ιωνικών πόλεων και των νησιών του Αιγαίου Πελάγους. Έτσι, δόθηκε ώθηση ώστε να απολοποιηθεί η ιερογλυφική και να ενσωματωθούν στη γραφή φωνητικά στοιχεία που βοηθούσαν στην κατανόηση των γραπτών κειμένων.
Με την κατάκτηση της Αιγύπτου από το Μέγα Αλέξανδρο άρχισε η μεγάλη αλλαγή στη γλωσσική μορφή της δημώδους γλώσσας των Αιγυπτίων.
Η δημιουργία του ελληνο-αιγυπτιακού βασιλείου από τον στρατηγό του Αλεξάνδρου, Πτολεμαίο, και η μακρόχρονη δυναστεία των απογόνων του, έπαιξαν κύριο ρόλο στη διαμόρφωση της δημοτικής αιγυπτιακής γραφής.
Η δημώδης αιγυπτιακή γραφή θεωρήθηκε πρωτόγονη σε σχέση με την ελληνική και αναθεωρήθηκε τελείως. Πάρα πολλά γραφικά σύμβολα καταργήθηκαν και καθιερώθηκαν τα γράμματα του ελληνικού αλφαβήτου αφού προστέθηκαν άλλα επτά για να εξυπηρετήσουν τις προφορικές ιδιομορφίες της αιγυπτιακής γλώσσας.
Έτσι βλέπουμε πως η κοπτική γλώσσα προέρχεται καθαρά από τη δημώδη αιγυπτιακή.
Ο όρος ‘κοπτική γραφή’ προέρχεται από την ελληνική λέξη «Αιγύπτιοι» όπως ονομάζονταν ο γηγενής πληθυσμός της χώρας του Νείλου. Όταν κατέκτησαν οι Άραβες την χώρα αποβάλλοντας από την αναφερόμενη λέξη την αρχή και το τέλος –χάριν αραβικής συντομίας– αποκάλεσαν τους εντόπιους Γκίπτ, και από την εκλατινισμένη της μορφή προήλθε το «κόπτ», «Copt”, Κόπτες.
Φώτο: πάπυρος με κοπτικό κείμενο της Παλαιάς Διαθήκης (οι βασιλείς)
κάνε κλικ για μεγέθυνση
Η κοπτική ήταν επίσημη γλώσσα της Αιγύπτου μέχρι τον 11ο αιώνα μ.Χ. οπότε αντικαταστάθηκε από την αραβική.
Σήμερα Κόπτες ονομάζονται οι ορθόδοξοι Αιγύπτιοι χριστιανοί.
Η κοπτική ως γλώσσα εμφανίζεται με πέντε διαλέκτους, που έχουν ονομασία από τον τόπο (πόλη) ομιλίας τους: Σαϊδική, Αχμιμική, Σιουτική, Φαγιουμική ή Βασμουρική και Μποχαϊρική (τα στοιχεία από τον αυστριακό συγγραφέα: Wolf Gang Kosack, “Lehrbuh des Koptischen” Graz, 1974.)
Σήμερα Κόπτες ονομάζονται οι ορθόδοξοι Αιγύπτιοι χριστιανοί.
Η κοπτική ως γλώσσα εμφανίζεται με πέντε διαλέκτους, που έχουν ονομασία από τον τόπο (πόλη) ομιλίας τους: Σαϊδική, Αχμιμική, Σιουτική, Φαγιουμική ή Βασμουρική και Μποχαϊρική (τα στοιχεία από τον αυστριακό συγγραφέα: Wolf Gang Kosack, “Lehrbuh des Koptischen” Graz, 1974.)
Η αυθεντικότερη ήταν η Σαϊδική με κέντρο την Άνω Αίγυπτο και ιδιαίτερα την περιοχή της Θηβαϊδος.
Έχουν μεταφραστεί σε αυτήν από τα ελληνικά: η Αγία Γραφή, ο Ποιμήν του Ερμά, ο Ιγνάτιος Αντιοχείας, το απόκρυφο ευαγγέλιο του Ιακώβου και το τέταρτο βιβλίο του Έσδρα, τα Ασκητικά του Μ. Αθανασίου, τα δογματικά έργα του Μ. Βασιλείου, Γρηγορίου του Θεολόγου, Κυρίλλου Αλεξανδρείας κ.α.
(Σχετική αναφορά του: Assfalg-Krüger, “Kleines Wörterbuch des Christlichen Oriens”, Wiesbaden 1975)
Στην Αχμιμική διάλεκτο, με κέντρο την πόλη Αχμίμ, μεταφράστηκε η Αγία Γραφή.
Στην Φαγιουμική ή Βασμουρική με κέντρο το Φαγιούμ και το Δέλτα σώζεται απόσπασμα από το απόκρυφο κείμενο της Αποκάλυψης του Μωυσέως καθώς και έργο σχετικό με τα πάθη του Χριστού.
Σημειώνεται πως η βασμουρική ήταν μια υποδιάλεκτος της μποχαϊρικής. Την μιλούσαν, πιθανόν, μόνον Έλληνες, που ζούσαν ανατολικά του Δέλτα. Αυτή χρησιμοποιούσε μόνον το ελληνικό αλφάβητο.
Η μποχαϊρική διάλεκτος εμφανίζεται μετά την αραβική κατάκτηση και είναι η λειτουργική γλώσσα της κοπτικής εκκλησίας μέχρι σήμερα.
Η κοπτική γλώσσα είναι μια σημαντική γλώσσα σήμερα, αν και δεν ομιλείται,γιατί σε αυτή είναι γραμμένα πολλά ελληνικά χειρόγραφα τα οποία ακόμη δεν έχουν δημοσιοποιηθεί.
Το κοπτικό αλφάβητο είναι το ελληνικό με επτά επιπλέον γράμματαΙερισσός: βρίσκουν ακόμη αρχαίους τάφους στα οικόπεδα
Γράφει ο Γιώργος Εχέδωρος
Ο φοβερός σεισμός της 26ης Σεπτεμβρίου 1932 κατέστρεψε τελείως τα κτίσματα του τότε μικρού οικισμού της Ιερισσού Χαλκιδικής. Μόλις το 1937 άρχισαν οι κάτοικοι να κτίζουν χαμηλότερα, προς τη θάλασσα, το νέο οικισμό.Ενώ ο παλιός οικισμός ‘καθόταν’ επάνω στην αρχαία ξακουστή πόλη της Ακάνθου, ο νέος οικισμός ‘κάθεται’ επάνω στο μεγάλο αρχαίο νεκροταφείο της.
Εδώ και σαράντα χρόνια έγινε αντιληπτό αυτό, όταν άρχισαν να βαθαίνουν τα θεμέλια των νέων οικοδομών. Τότε άρχισαν να βγαίνουν στο φως εκατοντάδες αρχαίοι τάφοι.Συγκεκριμένα το αρχαιολογικό ενδιαφέρον ξεκίνησε με την εύρεση αρχαίων τάφων το Δεκέμβριο του 1973. Τότε διαπιστώθηκε πως επρόκειτο για μεγάλη νεκρόπολη. Ανακαλύφθηκαν πάνω από 600 τάφοι που καλύπτουν μια μεγάλη αρχαϊκή περίοδο που ξεκινά από το 1700 περίπου π.Χ. και φθάνει μέχρι τους ρωμαϊκούς χρόνους. Βρέθηκαν όμως και νεότερης περιόδου.
Συστηματικές ανασκαφές στο χώρο άρχισαν μόλις το 1994 και επάνω στον λόφο, όπου βρίσκεται καλυμμένη από την σκόνη αιώνων, η αρχαία Άκανθος. Εντυπωσιακή είναι μια οικία κλασσικής εποχής με μαρμάρινα δάπεδα, μαρμάρινο πηγάδι, μαρμάρινη κουζίνα και εντυπωσιακά δωμάτια αλλά και χαμηλότερα, τα ταφικά μνημεία, μέσα στα οικόπεδα των κατοίκων της Ιερισσού.
Οι τάφοι κατανέμονται σε δύο ή τρία στρώματα μέσα στη γη ή ακόμη και σε αμμώδεις περιοχές. Οι νεκροί είναι θαμμένοι με προσανατολισμό νοτιοανατολικά. Ακολουθείται το αρχαϊκό έθιμο να θάβονται ενήλικοι και παιδιά μαζί. Συνήθως είναι θαμμένοι σε τεράστια αγγεία κατασκευασμένα από άργιλο και από ότι διαφαίνονται κατασκευάζονταν αποκλειστικά για τον ενταφιασμό των νεκρών.
Μέσα στους αργιλώδεις τάφους βρέθηκαν αγαπημένα αντικείμενα των νεκρών, όπως κοσμήμτα, καρφίτσες, πόρπες, καθρέφτες, λιγοστά ξίφη, βελόνες, γάντζοι, ακόμη και κλαδευτήρια και μαχαίρια. Τα τελευταία αντικείμενα δεν ξαφνιάζουν γιατί οι αρχαίοι Ακάνθιοι ήταν ξακουστοί για τον ιδιαίτερο οίνο που παρήγαγαν.
Συστηματικές ανασκαφές στο χώρο του νέου οικισμού γίνονται εδώ και δεκαπέντε χρόνια με σκοπό να φέρουν στο φως τα αντικείμενα με αρχαιολογική αξία, ώστε να αποδεσμευτούν σταδιακά τα οικόπεδα και να αποδοθούν στους ιδιοκτήτες τους.
Υπάρχει ένα αξιόλογο άρθρο που τιτλοφορείται : «Άκανθος-Ερισσός-Ιερισσός» και είναι της αρχαιολόγου Ελένης Τρακοσοπούλου-Σαλακίδου. Αναφέρεται στο ιστορικό της αρχαίας Ακάνθου αλλά και στα σημαντικά ευρήματα της αρχαίας πόλης. Είναι σε μορφή Pdf και μπορείτε να το διαβάσετε πηγαίνοντας εδώ: Άκανθος
Ο φοβερός σεισμός της 26ης Σεπτεμβρίου 1932 κατέστρεψε τελείως τα κτίσματα του τότε μικρού οικισμού της Ιερισσού Χαλκιδικής. Μόλις το 1937 άρχισαν οι κάτοικοι να κτίζουν χαμηλότερα, προς τη θάλασσα, το νέο οικισμό.Ενώ ο παλιός οικισμός ‘καθόταν’ επάνω στην αρχαία ξακουστή πόλη της Ακάνθου, ο νέος οικισμός ‘κάθεται’ επάνω στο μεγάλο αρχαίο νεκροταφείο της.Εδώ και σαράντα χρόνια έγινε αντιληπτό αυτό, όταν άρχισαν να βαθαίνουν τα θεμέλια των νέων οικοδομών. Τότε άρχισαν να βγαίνουν στο φως εκατοντάδες αρχαίοι τάφοι.Συγκεκριμένα το αρχαιολογικό ενδιαφέρον ξεκίνησε με την εύρεση αρχαίων τάφων το Δεκέμβριο του 1973. Τότε διαπιστώθηκε πως επρόκειτο για μεγάλη νεκρόπολη. Ανακαλύφθηκαν πάνω από 600 τάφοι που καλύπτουν μια μεγάλη αρχαϊκή περίοδο που ξεκινά από το 1700 περίπου π.Χ. και φθάνει μέχρι τους ρωμαϊκούς χρόνους. Βρέθηκαν όμως και νεότερης περιόδου.
Συστηματικές ανασκαφές στο χώρο άρχισαν μόλις το 1994 και επάνω στον λόφο, όπου βρίσκεται καλυμμένη από την σκόνη αιώνων, η αρχαία Άκανθος. Εντυπωσιακή είναι μια οικία κλασσικής εποχής με μαρμάρινα δάπεδα, μαρμάρινο πηγάδι, μαρμάρινη κουζίνα και εντυπωσιακά δωμάτια αλλά και χαμηλότερα, τα ταφικά μνημεία, μέσα στα οικόπεδα των κατοίκων της Ιερισσού.
Οι τάφοι κατανέμονται σε δύο ή τρία στρώματα μέσα στη γη ή ακόμη και σε αμμώδεις περιοχές. Οι νεκροί είναι θαμμένοι με προσανατολισμό νοτιοανατολικά. Ακολουθείται το αρχαϊκό έθιμο να θάβονται ενήλικοι και παιδιά μαζί. Συνήθως είναι θαμμένοι σε τεράστια αγγεία κατασκευασμένα από άργιλο και από ότι διαφαίνονται κατασκευάζονταν αποκλειστικά για τον ενταφιασμό των νεκρών.
Μέσα στους αργιλώδεις τάφους βρέθηκαν αγαπημένα αντικείμενα των νεκρών, όπως κοσμήμτα, καρφίτσες, πόρπες, καθρέφτες, λιγοστά ξίφη, βελόνες, γάντζοι, ακόμη και κλαδευτήρια και μαχαίρια. Τα τελευταία αντικείμενα δεν ξαφνιάζουν γιατί οι αρχαίοι Ακάνθιοι ήταν ξακουστοί για τον ιδιαίτερο οίνο που παρήγαγαν.
Συστηματικές ανασκαφές στο χώρο του νέου οικισμού γίνονται εδώ και δεκαπέντε χρόνια με σκοπό να φέρουν στο φως τα αντικείμενα με αρχαιολογική αξία, ώστε να αποδεσμευτούν σταδιακά τα οικόπεδα και να αποδοθούν στους ιδιοκτήτες τους.
Υπάρχει ένα αξιόλογο άρθρο που τιτλοφορείται : «Άκανθος-Ερισσός-Ιερισσός» και είναι της αρχαιολόγου Ελένης Τρακοσοπούλου-Σαλακίδου. Αναφέρεται στο ιστορικό της αρχαίας Ακάνθου αλλά και στα σημαντικά ευρήματα της αρχαίας πόλης. Είναι σε μορφή Pdf και μπορείτε να το διαβάσετε πηγαίνοντας εδώ: ΆκανθοςΑρχαϊκές βουστροφηδόν επιγραφές
Γράφει ο Γιώργος Εχέδωρος
Πριν από την καθιέρωση της σύγχρονης απλής γραφής, όπου γράφουμε τις σειρές και τις διαβάζουμε από αριστερά προς δεξιά, υπήρχε η βουστροφηδόν γραφή. Έχουν βρεθεί στον ελληνικό χώρο πολλές επιγραφές της γραφής αυτής, που ανάγονται χρονολογικά περί τους 7ο & 6ο αιώνες π.Χ.Το πιο γνωστό κείμενο που γράφηκε βουστροφηδόν είναι οι Νόμοι του Σόλωνος, τον 6ο αιώνα π.Χ.
Το μειονέκτημα της γραφής αυτής ήταν πως στην αποτύπωση ενός μηνύματος όφειλε ο χαράκτης να γράψει τη δεξιόστροφη ροή των γραμμάτων στη μια σειρά και την αριστερόστροφη αυτών στη συνέχεια της άλλης σειράς.
Είχε όμως το πλεονέκτημα της συνεχόμενης ροής. Αρχίζει από τα δεξιά και διαβάζουμε προς τα αριστερά. Στο τέλος της σειράς ο οφθαλμός δεν επαναφέρεται (κενός) πάλι στα δεξιά για να συνεχίσει την ανάγνωση του κειμένου, αλλά επαναφέρεται στην κάτω σειρά διαβάζοντας από αριστερά προς τα δεξιά.
Παρομοιάστηκε η γραφή αυτή με το όργωμα ενός χωραφιού.
Πριν από την καθιέρωση της σύγχρονης απλής γραφής, όπου γράφουμε τις σειρές και τις διαβάζουμε από αριστερά προς δεξιά, υπήρχε η βουστροφηδόν γραφή. Έχουν βρεθεί στον ελληνικό χώρο πολλές επιγραφές της γραφής αυτής, που ανάγονται χρονολογικά περί τους 7ο & 6ο αιώνες π.Χ.Το πιο γνωστό κείμενο που γράφηκε βουστροφηδόν είναι οι Νόμοι του Σόλωνος, τον 6ο αιώνα π.Χ.
Το μειονέκτημα της γραφής αυτής ήταν πως στην αποτύπωση ενός μηνύματος όφειλε ο χαράκτης να γράψει τη δεξιόστροφη ροή των γραμμάτων στη μια σειρά και την αριστερόστροφη αυτών στη συνέχεια της άλλης σειράς.
Είχε όμως το πλεονέκτημα της συνεχόμενης ροής. Αρχίζει από τα δεξιά και διαβάζουμε προς τα αριστερά. Στο τέλος της σειράς ο οφθαλμός δεν επαναφέρεται (κενός) πάλι στα δεξιά για να συνεχίσει την ανάγνωση του κειμένου, αλλά επαναφέρεται στην κάτω σειρά διαβάζοντας από αριστερά προς τα δεξιά.
Παρομοιάστηκε η γραφή αυτή με το όργωμα ενός χωραφιού.
Το αλέτρι που έσερνε το βόδι (ο βους), διάνοιγε αύλακα από δεξιά προς τα αριστερά και όταν έφθανε στην άκρη του χωραφιού έκανε στροφή και συνέχιζε το όργωμα πηγαίνοντας δεξιά, μέχρι να φτάσει στο όριο του χωραφιού και να συνεχίσει πάλι προς τα αριστερά κ.ο.κ.Γι’ αυτό ονομάστηκε η γραφή βουστροφηδόν ( ο βούς + η στροφή από το ρήμα στρέφειν).Επιγραφές με τη γραφή αυτή και την αναφερόμενη περίοδο έχουν βρεθεί σε όλον τον αρχαίο ελλαδικό χώρο. Ενδεικτικά αναφέρουμε: στην Κρήτη, στη Μύκονο, στη Λήμνο, στη Θάσο, στην Αττική, στη Θεσσαλία, στη Μακεδονία, στη Θράκη, στο Ιόνιο, στην Πελοπόννησο.
Γνωστή μας είναι, εξάλλου και η λουβιανική ιερογλυφική επιγραφή της αρχαϊκής πόλης Carchemish, που χρονολογείται περί το 800 π.Χ. Η Κάρχεμις είναι γνωστή από τη Βίβλο ως Jerablus και στα ελληνορωμαϊκά χρόνια ως Ευρωπός και βρίσκεται σήμερα στα σύνορα Τουρκίας & Συρίας.
Βουστροφηδόν επιγραφές στον ελληνικό χώρο
Η επιγραφή της Μυκόνου
Ως παλαιότατη βουστροφηδόν επιγραφή αναφέρεται αυτή της Μυκόνου. Βρέθηκε στο ιερό του Απόλλωνος, ενεπίγραφο τριγωνικό βάθρο αγάλματος κούρου με ανάγλυφη κεφαλή κριού στη μία γωνία και γοργόνεια στις άλλες δύο. Στη μία μακρά πλευρά υπάρχει η εγχάρακτη αναθηματική επιγραφή γραμμένη βουστροφηδόν και χρονολογείται στο δεύτερο μισό του 7ου αιώνα π.Χ. :
«ΕΥΘΥΚΑΡΤΙΔΗΣ ΜΑΝΕΘΕΚΕΝ ΝΑΞΙΟΣ ΠΟΙΗΣΑΣ»
Ο λίθος του Βύβωνα
Μια άλλη εντυπωσιακή βουστροφηδόν επιγραφή βρέθηκε στην Ολυμπία όπου ξέχωρα από τη γραφή εντυπωσιάζει και το περιεχόμενο της.
Πρόκειται για το λίθο του Βύβωνα. Ο λίθος αυτός είναι εντυπωσιακός γιατί μας πληροφορεί για τις επιδόσεις των αθλητών. Συγκεκριμένα αναφέρεται ο αθλητής Βύβων, που σήκωσε με ένα χέρι έναν ψαμμίτη λίθο που ζυγίζει (σήμερα) 143,5 κιλά! Ο χαράκτης σημείωσε με βουστροφηδόν γραφή, στα τέλη του 7ου αιώνα π.Χ. τα εξής :
ΒΥΒΩΝ ΤΕΤΕΡΕΙ ΧΕΡΙ ΥΠΕΡΚΕΦΑΛΑ Μ ΥΠΕΡΕΒΑΛΕΤΟ Ο ΦΟ[Λ]Α.
Οι επιγραφές της Δρήρου
Στην αρχαία πόλη της Δρήρου ( στη Νεάπολη της Κρήτης) στο ιερό του Δελφίνιου Απόλλωνα ανακαλύφθηκαν 13 επιγραφές οι οποίες εκτίθενται στο μουσείο της Νεάπολης. Πρόκειται για δημόσια έγγραφα, νόμους, θρησκευτικούς κανόνες και είναι γραμμένες βουστροφηδόν. Αρχίζουν από δεξιά προς αριστερά και συνεχίζουν αντίθετα. Χρονολογούνται περί τον 7ο-6ο αιώνα π.Χ.
Ο Κώδικας της Γόρτυνος
Στην αρχαία πόλη Γόρτυνα της Κρήτης ανακαλύφθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα (1884) στήλες με επιγραφές που είχαν χαραχθεί βουστροφηδόν. Είναι γραμμένες σε τοιχίο της αρχαίας πόλης στη δωρική διάλεκτο και ανάγονται στα τέλη του 6ου αιώνα π.Χ.
Η γραφή είναι εντυπωσιακή όσον αφορά τις πληροφορίες που μας παρέχονται για την αρχαϊκή εποχή της Γόρτυνος.
Στη Λήμνο
Στα Καμίνια της Λήμνου το 1880-85 βρέθηκε μια ορθογώνια πλάκα από πωρόλιθο που έχει χαραγμένες δύο επιγραφές γραμμένες βουστροφηδόν.
Η επιγραφή χρονολογείται στο τέλος του 7ου π. Χ. αι.
Ο οικιστικός νόμος της Θάσου
Στο λιμάνι της Θάσου στη διάρκεια ανασκαφών της γαλλικής αρχαιολογικής σχολής σε συνεργασία με την Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων ήρθε στο φως οαρχαιότερος οικιστικός νόμος με τη μορφή μιας βουστροφηδόν γραφής που χρονολογείται γύρω στα 470-460 π.Χ.
Στα αρχαία Στάγειρα
Στην αρχαία πόλη των Σταγείρων βρέθηκε ενσωματωμένη στα τοιχία της πόλης επιγραφήτου 6ου αιώνα π.Χ. που είναι χαραγμένη βουστροφηδόν.
Στην αρχαία Λύττο
Η Λύττος ή Λύκτος είναι η αρχαιότερη πόλη της Κρήτης. Η Λύκτος πήρε μέρος στον Τρωϊκό πόλεμο. Στα ερείπια της αρχαίας πόλης ανακαλύφθηκαν δύο ψηφίσματα της πόλης των Λυττίων γραμμένα βουστροφηδόν.
Χρονολογούνται περί τον 7ο-6ο αιώνα π.Χ.
Στην Κέρκυρα
Στην περιοχή του αρχαίου νεκροταφείου, στη σημερινή Γαρίτσα, βρέθηκε, το 1846 επιτύμβια στήλη.
Η αρχαϊκή επιγραφή χρονολογείται στο τέλος του 7ου π.Χ.αι. και στήθηκε πάνω από τον τάφο του Αρνιάδα.
Είναι χαραγμένο επίγραμμα σε βουστροφηδόν διάταξη, που εξυμνεί, σε δακτυλικό εξάμετρο, τον ηρωϊκό θάνατο του Αρνιάδα σε μάχη κοντά σε πλοία στις όχθες του ποταμού Αράχθου, στην οποία ο νεκρός αρίστευσε σε πολεμική αρετή.
ΣΑΜΑ ΤΟΔΕ ΑΡΝΙΑΔΑ˙ ΧΑΡΟΠΟΣ ΤΟΝΔ’ ΟΛΕ
ΣΕΝ ΑΡΕΣ / ΒΑΡΝΑΜΕΝΟΝ ΠΑΡΑ NAY Σ-
ΙΝ ΕΠ’ ΑΡΑΘΘΟΙΟ Ρ HOFΑΙΣΙ, / ΠΟΛΛΟ-
Ν ΑΡΙΣΤΕΥ{Τ}ΟΝΤΑ ΚΑΤΑ ΣΤΟΝΟ FΕΣΑΝ ΑF ΥΤΑΝ.
-----
Γνωστή μας είναι, εξάλλου και η λουβιανική ιερογλυφική επιγραφή της αρχαϊκής πόλης Carchemish, που χρονολογείται περί το 800 π.Χ. Η Κάρχεμις είναι γνωστή από τη Βίβλο ως Jerablus και στα ελληνορωμαϊκά χρόνια ως Ευρωπός και βρίσκεται σήμερα στα σύνορα Τουρκίας & Συρίας.
Βουστροφηδόν επιγραφές στον ελληνικό χώρο
Η επιγραφή της Μυκόνου
Ως παλαιότατη βουστροφηδόν επιγραφή αναφέρεται αυτή της Μυκόνου. Βρέθηκε στο ιερό του Απόλλωνος, ενεπίγραφο τριγωνικό βάθρο αγάλματος κούρου με ανάγλυφη κεφαλή κριού στη μία γωνία και γοργόνεια στις άλλες δύο. Στη μία μακρά πλευρά υπάρχει η εγχάρακτη αναθηματική επιγραφή γραμμένη βουστροφηδόν και χρονολογείται στο δεύτερο μισό του 7ου αιώνα π.Χ. :
«ΕΥΘΥΚΑΡΤΙΔΗΣ ΜΑΝΕΘΕΚΕΝ ΝΑΞΙΟΣ ΠΟΙΗΣΑΣ»
Ο λίθος του Βύβωνα
Μια άλλη εντυπωσιακή βουστροφηδόν επιγραφή βρέθηκε στην Ολυμπία όπου ξέχωρα από τη γραφή εντυπωσιάζει και το περιεχόμενο της.
Πρόκειται για το λίθο του Βύβωνα. Ο λίθος αυτός είναι εντυπωσιακός γιατί μας πληροφορεί για τις επιδόσεις των αθλητών. Συγκεκριμένα αναφέρεται ο αθλητής Βύβων, που σήκωσε με ένα χέρι έναν ψαμμίτη λίθο που ζυγίζει (σήμερα) 143,5 κιλά! Ο χαράκτης σημείωσε με βουστροφηδόν γραφή, στα τέλη του 7ου αιώνα π.Χ. τα εξής :
ΒΥΒΩΝ ΤΕΤΕΡΕΙ ΧΕΡΙ ΥΠΕΡΚΕΦΑΛΑ Μ ΥΠΕΡΕΒΑΛΕΤΟ Ο ΦΟ[Λ]Α.
Οι επιγραφές της Δρήρου
Στην αρχαία πόλη της Δρήρου ( στη Νεάπολη της Κρήτης) στο ιερό του Δελφίνιου Απόλλωνα ανακαλύφθηκαν 13 επιγραφές οι οποίες εκτίθενται στο μουσείο της Νεάπολης. Πρόκειται για δημόσια έγγραφα, νόμους, θρησκευτικούς κανόνες και είναι γραμμένες βουστροφηδόν. Αρχίζουν από δεξιά προς αριστερά και συνεχίζουν αντίθετα. Χρονολογούνται περί τον 7ο-6ο αιώνα π.Χ.
Ο Κώδικας της Γόρτυνος
Στην αρχαία πόλη Γόρτυνα της Κρήτης ανακαλύφθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα (1884) στήλες με επιγραφές που είχαν χαραχθεί βουστροφηδόν. Είναι γραμμένες σε τοιχίο της αρχαίας πόλης στη δωρική διάλεκτο και ανάγονται στα τέλη του 6ου αιώνα π.Χ.
Η γραφή είναι εντυπωσιακή όσον αφορά τις πληροφορίες που μας παρέχονται για την αρχαϊκή εποχή της Γόρτυνος.
Στη Λήμνο
Στα Καμίνια της Λήμνου το 1880-85 βρέθηκε μια ορθογώνια πλάκα από πωρόλιθο που έχει χαραγμένες δύο επιγραφές γραμμένες βουστροφηδόν.
Η επιγραφή χρονολογείται στο τέλος του 7ου π. Χ. αι.
Ο οικιστικός νόμος της Θάσου
Στο λιμάνι της Θάσου στη διάρκεια ανασκαφών της γαλλικής αρχαιολογικής σχολής σε συνεργασία με την Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων ήρθε στο φως οαρχαιότερος οικιστικός νόμος με τη μορφή μιας βουστροφηδόν γραφής που χρονολογείται γύρω στα 470-460 π.Χ.
Στα αρχαία Στάγειρα
Στην αρχαία πόλη των Σταγείρων βρέθηκε ενσωματωμένη στα τοιχία της πόλης επιγραφήτου 6ου αιώνα π.Χ. που είναι χαραγμένη βουστροφηδόν.
Στην αρχαία Λύττο
Η Λύττος ή Λύκτος είναι η αρχαιότερη πόλη της Κρήτης. Η Λύκτος πήρε μέρος στον Τρωϊκό πόλεμο. Στα ερείπια της αρχαίας πόλης ανακαλύφθηκαν δύο ψηφίσματα της πόλης των Λυττίων γραμμένα βουστροφηδόν.
Χρονολογούνται περί τον 7ο-6ο αιώνα π.Χ.
Στην Κέρκυρα
Στην περιοχή του αρχαίου νεκροταφείου, στη σημερινή Γαρίτσα, βρέθηκε, το 1846 επιτύμβια στήλη.
Η αρχαϊκή επιγραφή χρονολογείται στο τέλος του 7ου π.Χ.αι. και στήθηκε πάνω από τον τάφο του Αρνιάδα.
Είναι χαραγμένο επίγραμμα σε βουστροφηδόν διάταξη, που εξυμνεί, σε δακτυλικό εξάμετρο, τον ηρωϊκό θάνατο του Αρνιάδα σε μάχη κοντά σε πλοία στις όχθες του ποταμού Αράχθου, στην οποία ο νεκρός αρίστευσε σε πολεμική αρετή.
ΣΑΜΑ ΤΟΔΕ ΑΡΝΙΑΔΑ˙ ΧΑΡΟΠΟΣ ΤΟΝΔ’ ΟΛΕ
ΣΕΝ ΑΡΕΣ / ΒΑΡΝΑΜΕΝΟΝ ΠΑΡΑ NAY Σ-
ΙΝ ΕΠ’ ΑΡΑΘΘΟΙΟ Ρ HOFΑΙΣΙ, / ΠΟΛΛΟ-
Ν ΑΡΙΣΤΕΥ{Τ}ΟΝΤΑ ΚΑΤΑ ΣΤΟΝΟ FΕΣΑΝ ΑF ΥΤΑΝ.
-----
Στοιχεία ιδεολογίας του Φασισμού
Γράφει ο Γιώργος Εχέδωρος
Ακούμε πολλές φορές από τα μέσα ενημέρωσης, ή διαβάζουμε σε πικετοφορίες, αντιδράσεις μιας ομάδας ανθρώπων, σε αποφάσεις ή ενέργειες, που έγιναν σε βάρος τους από μια κοινωνική, πολιτική, ή εργασιακή εξουσία, ως αποτέλεσμα: ‘φασιστικής νοοτροπίας’, ‘φασιστικής κοινωνίας’, ‘φασιστικής συμπεριφοράς’, κλπ.
Τονίζεται σε αυτές ως επιθετικός προσδιορισμός η λέξη ‘φασιστική’, δηλώνοντας, τη δυσαρέσκεια, την αντίθεσή τους, για κάτι που δεν διέπεται από τα γνωστά στοιχεία μιας δημοκρατικής πολιτείας.
Με το παρόν κείμενο μας δίνεται η δυνατότητα, να δούμε από κοντά μερικά στοιχεία της έννοιας του φασισμού, ο οποίος ταλάνισε, δραματικά, την ανθρωπότητα τον περασμένο αιώνα.
«Η υπεροχή του κράτους στα άτομα και ομάδες»
Η πρώτη θεμελιώδης αρχή του φασισμού, σαφώς αντιδημοκρατική και αντιφιλελεύθερη, είναι η υπεροχή του κράτους έναντι του ατόμου και των κοινωνικών ομάδων. Τα πρωτεία ανήκουν στο κράτος και όχι στο λαό.
Το κράτος δεν τίθεται ως όργανο στην υπηρεσία του ατόμου. Στο φασιστικό κράτος το άτομο δεν αποτελεί σκοπό, αλλά είναι στοιχείο δια μέσου του οποίου θα πραγματοποιήσει τους σκοπούς του.
Το ίδιο το κράτος αντιπροσωπεύει τη διακεκριμένη προσωπικότητα που την προσδίδουν τα άτομα που το αποτελούν και έχει πολύ διαφορετικούς στόχους από τους προσωπικούς σκοπούς των ατόμων.
«Δεν αναγνωρίζεται το Κοινοβούλιο»
Ο φασισμός αντιτίθεται στη δημοκρατική θεωρία της εθνικής ή λαϊκής κυριαρχίας, αφού το έθνος ή ο λαός στην ανοργάνωτη ενότητά του στερείται νομικής έννοιας και αποκαθιστά την κυριαρχία του κράτους.
Επιπρόσθετα δεν αναγνωρίζει ο φασισμός κυριαρχία στο Κοινοβούλιο, που εκλέγεται από το λαό, το οποίο δεν το θεωρεί ως εκπρόσωπο του λαού, αλλά συμφερόντων, τη δε εκλογική διαδικασία ως πολιτικό τέχνασμα που ενδιαφέρει όχι το σύνολο της κοινωνίας αλλά ένα κόμμα ή μιαν τάξη.
«Ιθύνουσα Φασιστική Τάξη: Η εκλεκτή Μειοψηφία»
Αντιτίθεται ακόμη ο φασισμός στον καθορισμό της γενικής θελήσης από την πλειοψηφία του εκλογικού σώματος, η οποία πλειοψηφία είναι ασταθής και μεταβαλλόμενη ανάλογα με τις μεταστροφές της κοινής γνώμης.
«Αφού το έθνος δεν είναι άθροισμα ατόμων, αλλά απέραντος αλυσίδα γενεών και το σύνολον όλων των πνευματικών και σωματικών δυνάμεων του λαού, ό σχηματισμός της γενικής θελήσεως δια της πλειοψηφίας μιας εφήμερου γενεάς κρίνεται απαράδεκτος και ή εκλογική διαδικασία τεχνητή και καθαρώς συμβατική. Μόνον μία εκλεκτή μειοψηφία αποτελούσα την ίθύνουσαν τάξιν (ελίτ) δύναται να έκφραση την γενικήν θέλησιν του έθνους, μόνον οί ολίγοι οί εκ φύσεως αρχηγοί δύνανται ν' αποτελέσουν την συνισταμένην του γενικού καλού.»
«Ολοκληρωτικό Κράτος»
Η φασιστική ιδεολογία τίθεται κατά της φιλελεύθερης δημοκρατίας και κατά της ελευθερίας του ατόμου.
Έτσι:
« Αντί του αχρωμάτιστου ουδέτερου κράτους της φιλελεύθερης δημοκρατίας, αφού δεν έχει τη δυνατότητα να επιβάλει ένα κοινό ιδεώδες, ο φασισμός περιλαμβάνει με ένα αδιάσπαστο σύνδεσμο όλες τις ανεξαιρέτους εθνικές δυνάμεις, αντικαθιστά την δυαδική σκέψη του κράτους και ατόμου μέσα από έναν κρατικό μονισμό.
Στο φασιστικό κράτος οι αρμοδιότητες του επεκτείνονται σε κάθε εκδήλωση της κοινωνικής δράσης, οικονομικής, πνευματικής, εκπολιτιστικής, και περιλαμβάνει όλους τους κύκλους της ζωής του λαού, και δεν σταματά μπροστά σε κανένα ανθρώπινο βιοτικό πεδίο.
Δεν περιορίζεται σε έναν μόνον τομέα της ανθρώπινης δραστηριότητας αλλά εισχωρεί παντού και περιλαμβάνει τα πάντα. Έτσι το φασιστικό κράτος προσλαμβάνει την ιδιότητα του ολοκληρωτικού κράτους.»
«Το Φασιστικό ως Λαϊκό Κράτος»
Αν και ο φασισμός δεν δέχεται τη δημοκρατική αρχή της πλειοψηφίας, ούτε απονέμει την υπεροχή στο λαό, ούτε αναγνωρίζει ότι στο λαό ανήκει η κυριαρχία, εντούτοις δεν αρνείται ότι ο λαός αποτελεί το μέσο της πραγματοποίησης των σκοπών του έθνους που ενσωματώθηκαν στο κράτος.
Με βάση την αντίληψη αυτή, οργανώνει μεθοδικά την ενσυνείδητη και διαρκή συμμετοχή των μαζών στη ζωή του κράτους.
Έτσι οι μάζες αναπτύσσουν σπουδαία δράση και προσπαθεί ο φασισμός να μεταδώσει στο λαό την αίσθηση της ανώτερης αποστολής του.
Με τη λογική αυτή, ο Φασισμός, δεν μπορεί να θεωρηθεί ούτε απολυταρχικό σύστημα, ούτε δικτατορία.
Στα απολυταρχικά κράτη η πολιτική εξουσία ασκείται από μια προνομιούχο τάξη προς όφελός της, με πατριωτικό εγωϊσμό και με φροντίδα διαφύλαξης των προνομίων της.
Η δικτατορία αφ’ ετέρου αποτελεί παροδική εκδήλωση σε περίπτωση κινδύνου ή ανάγκης της χώρας, δεν περιορίζεται από νόμους αλλά στηρίζεται στην άσκηση της βίας.
Αντίθετα με τα ανωτέρω, ο φασισμός, ακολουθεί την αρχή «όλα από το λαό και για τον λαό», επιδιώκει τη βελτίωση της τύχης των μαζών και δίκαια θεωρείται το φασιστικό κράτος ως λαϊκό κράτος.
«Το φασιστικό κράτος δεν ανέχεται την υπερβολική ελευθερία»
Τις αρχές της γαλλικής επανάστασης, της ελευθερίας και της ισότητας και τη διδασκαλία περί των θεμελιωδών ατομικών δικαιωμάτων, στα οποία στηρίζεται η φιλελεύθερη δημοκρατία, αντικαθιστά ο φασισμός με την πειθαρχία, την ιεραρχία, τη δικαιοσύνη, των υποχρεώσεων του πολίτη και της οργάνωσης της κοινωνίας και του κράτους.
Το φασιστικό κράτος δεν ανέχεται την υπερβολική ελευθερία, αντίθετα μάλιστα βρίσκεται στην ανάγκη να την παραβιάζει συνεχώς.
Στη θέση της ατομικής ελευθερίας της φιλελεύθερης δημοκρατίας ο φασισμός τοποθετεί την κοινωνική και ατομική πειθαρχία. «Εφόσον το κράτος αποτελεί ηθικήν, πολιτικήν και οικονομικήν ενότητα ή έννοια των ατομικών δικαιωμάτων του φιλευθέρου κράτους δεν γίνεται δεκτή εν των φασισμώ. Απονέμει ούτος εις το άτομον τόσα μόνον δικαιώματα όσα επιτρέπει το συμφέρον του έθνους».
Ο Η. Κυριακόπουλος υποστηρίζει πως: ‘η μη αναγνώρισις ατομικών δικαιωμάτων δεν σημαίνει ότι υπό το φασιστικόν καθεστώς υφίσταται παντελής ελευθερία του ατόμου. Σημαίνει υποταγήν του ατόμου εις το Κράτος και όχι εκμηδένισιν αυτού’. ( «Η θεωρία του φασισμού και το φασιστικόν κράτος», 1939, σελ.17)
Ενώ ο Στέφανος Χ. Στεφανόπουλος θα σημειώσει: «Το φασιστικό κράτος καταργεί την έννοιαν του ατομικού δικαιώματος και δεν επιτρέπει εις τα άτομα την ελευθέραν δράσιν και πρωτοβουλίαν παρά μόνον εφόσον δύνανται ν’ αποβούν εξυπηρετικαί του εθνικού συμφέρονος» (Οικονομικαί και Κοινωνικαί μελέται»,1937 σελ. 149).
«Ανοργάνωτη η Ιδέα της Ανθρωπότητας»
« Η από αιώνες συγκεντρώσεως ατόμων επί του αυτού εδάφους, της δημιουργίας κοινών παραδόσεων, πολιτισμού, ηθών, εθίμων, κοινής γλώσσης και ιδία ενιαίας εθνικής συνειδήσεως, δημιουργήθηκε μια κοινωνική ενότης, η εθνική κοινωνία, το έθνος. Αλλά η εθνική κοινωνία αποτελεί κάτι το ανοργάνωτο που δεν μπορεί να εκφραστεί. Λαμβάνει έκφραση και μπορεί να πραγματοποιήσει σκοπούς μόνο δια μέσου του Κράτους.
Έτσι το Κράτος αποτελεί τη νομική ενσάρκωση του έθνους, το ανώτατο όργανο προς πραγματοποίηση εθνικού ιδεώδους.Το εθνικό αίσθημα είναι το αίσθημα της πνευματικής, εκπολιτιστικής και ηθικής κοινωνίας και κατά συνέπεια της καθαρής και απλής ενότητας του λαού , ενώ το αίσθημα του κράτους είναι κυρίως η υποταγή και υπακοή του ατόμου στην ενότητα αυτή. Το εθνικό ιδεώδες ή αυτό το ίδιο το εθνικό συμφέρον προσδιορίζει του λοιπού την λύσιν των πολιτικών και κοινωνικών προβλημάτων και αποτελεί τον σκοπό του κράτους.
Έτσι θεοποιείται το κράτος και αποκρούεται η ωχρή ανοργάνωτη ιδέα της ανθρωπότητας.»
«Η Διαδοχή Αρχηγίας με το Βιολογικό Νόμο»
Ο φασισμός υποστηρίζει ότι μόνο μία ισχυρή θέληση πρέπει να διευθύνει το κράτος. Στην υπερέχουσα προσωπικότητα του αρχηγού οφείλουν να υπακούουν όλες οι δυνάμεις του κράτους. Ενεργών ο αρχηγός πολιτικώς ως εκπρόσωπος του συνόλου του λαού προσλαμβάνει κύρος απροσμέτρητο και είναι ο ενδεδειγμένος για να ενσαρκώσει το κοινό ιδεώδες.
Στην φιλελεύθερη δημοκρατία όπου κυριαρχεί η πλειοψηφία του αριθμού δεν υπάρχει συνειδητή υπεύθυνος αρχηγία. Υπάρχει απλά η νομική ευθύνη του αντιπροσώπου. Η ευθύνη αυτή μετεβλήθη εις το φασιστικόν κράτος εις την συνειδητήν ατομική ευθύνη του αρχηγού.
Ο βιολογικός νόμος της επιλογής, επί τη βάσει του οποίου σχηματίζεται εις μίαν κοινωνίαν η εκλεκτή μειοψηφία, η ιθύνουσα τάξη, αυτός (σ.σ. ο βιολογικός νόμος, δηλαδή) καθορίζει τον τρόπο αναδείξεως και επιβολής του αρχηγού.
---
Σημ. Το άρθρο βασίστηκε στο βιβλίο του Γ.Β. Παμπούκα «Ο Φασισμός και αι Ιδεολογικαί του Βάσεις» έκδοση 1940, Αθήναι.
Ο συγγραφέας διορίστηκε στις 22 Απρ. 1943 «Υπηρεσιακός Υφυπουργός παρά τω Υπουργείω Γεωργίας» στην Κυβέρνηση Ιωάννου Δ. Ράλλη (από το αρχείο της Γενικής Γραμματείας της Κυβέρνησης με τίτλο: ‘Κυβερνήσεις κατά τη διάρκεια της Εχθρικής Κατοχής της Χώρας’ ).
Subscribe to:
Posts (Atom)