Κοσμοπολιτισμός

Γράφει ο Γιώργος Εχέδωρος

-μια απλή προσέγγιση-

Οι ιδεολογίες και τα πνευματικά ή φιλοσοφικά ρεύματα διακοινώνονται, κυρίως, για την επίτευξη μεσοπρόθεσμων ή μακροπρόθεσμων σκοπιμοτήτων.
Στην ουσία όταν ξεφύγουν από το πνευματικό επίπεδο και ‘ριχτούν’ στο κοινωνικό γίγνεσθαι γίνεται τότε ορατός ο στόχος και ο σκοπός τους.

Ο Καντ

Η έννοια του κοσμοπολιτισμού δεν είναι ξένη στην ευρωπαϊκή πολιτική φιλοσοφία. Σπέρμα αυτής συναντούμε στον Καντ. Διατυπώνεται μάλιστα έντονα μετά τη γαλλική επανάσταση αλλά κυρίως μετά τους πολέμους που ταλάνισαν τους ευρωπαϊκούς λαούς.
Σύμφωνα με τον Καντ, τα ανθρώπινα όντα στο μέλλον θα ανήκουν σε ένα καθολικό κράτος ώστε να μπορέσουν να απολαμβάνουν δικαιώματα τα οποία επεκτείνονται πέρα από τις κρατικές ρυθμίσεις και ιδιαιτερότητες που ορίζονται από το εθνικό κράτος.
Οι απόψεις αυτές εμπεριείχαν μια ουμανιστική επιρροή που ήταν σχετική με την κοινωνία στην οποία ζούσε ο φιλόσοφος.
Δεν διατύπωσε ο Καντ κάποια ιδιαίτερη σχέση μεταξύ του διεθνούς δικαίου και ενός κοσμοπολιτικού δικαίου.

Τι είναι κοσμοπολιτισμός

Η σαφής διατύπωση του κοσμοπολιτισμού, πιστεύουμε πως είναι η εξής:
Κοσμοπολιτισμός είναι πολιτικό ρεύμα ή φιλοσοφική διδασκαλία, όπου ο κάθε άνθρωπος έχει όλον τον κόσμο πατρίδα του και ο ίδιος αποτελεί πολίτης μιας παγκόσμιας κυβέρνησης.
Στην ουσία είναι ένα μεθοδευμένο σύστημα διάσπασης των εθνικών δεσμών και ιδιαιτεροτήτων μιας κοινωνίας και προσαγωγής του ανθρώπου στην αόριστη έννοια του πολίτη του κόσμου.

Κοσμοπολιτισμός και μαρξισμός

Στον κοσμοπολιτισμό είχαν συναινέσει κατ’ αρχήν μαρξιστές διανοούμενοι γιατί πίστευαν πως ο ιμπεριαλισμός έχει κοιτίδα τον εθνικισμό και το εθνικό κράτος. Μέσα σε αυτούς συγκαλέγονται: ο ιταλός μαρξιστής πολιτικός φιλόσοφος Αντόνιο Νέγρι, ο ιταλός ιστορικός, τροτσκιστής Enzo Traverso.
Ο πρώτος αναφερθείς ,μάλιστα ,διατύπωσε πως :«Στη διεθνοποιημένη κεφαλαιοκρατική κοινωνία αποτελεί προϋπόθεση η εξάλειψη του εθνικού κράτους. Ο ιμπεριαλισμός δεν είναι στην ουσία τίποτε άλλο από την επέκταση ενός εθνικού κράτους»
Ενώ ο Traverso που είναι καθηγητής πολιτικών επιστημών στο γαλλικό πανεπιστήμιο Ιουλίου Βερν του Πικάρντι θα διατυπώσει πως:
«Ο σοσιαλισμός και έπειτα ο κομμουνισμός έγιναν κληρονόμοι του κοσμοπολιτικού διαφωτισμού από τον 19ο αιώνα αλλά μόνον ο Μαρξ συνέλαβε την ιδέα μιας καθολικής κοινότητας της ανθρωπότητας». Και κατηγορώντας τον φιλελευθερισμό θα πει: «Ο φιλελευθερισμός συνέδραμε στη δημιουργία των εθνικών κρατών και προσδιορίστηκε ως ιμπεριαλιστικός, αφού αρνείται την παράδοση του κοσμοπολιτισμού».
Στην πορεία όμως της ιστορίας διαπιστώθηκε πως και η εξουσιαστική δομή των κομμουνιστικών κρατών δεν στερούνταν ιμπεριαλιστικών σχεδίων και εφαρμογών.

Κοσμοπολιτισμός και φιλελευθερισμός

Ο Τζερόμ-Αλεξάνδρ Νίλσμπεργκ στο άρθρο του: «Ο κοσμοπολιτισμός είναι νέα ιδέα;»
θα σημειώσει: «στην πραγματικότητα ο μόνος αληθινός φιλελεύθερος κοσμοπολιτικός μετά τον Καντ ήταν του Χανς Κέλσεν, αλλά ο νομικός δεοντολογισμός του Κέλσεν, υπεισέρχεται σε ένα εξαιρετικά αφηρημένο πεδίο αφού αναφέρει τους πολίτες με την ιδιαίτερη civitas (ανώτατη υπηκοότητα) που μας οδηγεί σ' έναν τεχνητό πολίτη του κόσμου.
Αλλά ο φιλελεύθερος κοσμοπολιτισμός δεν προχώρησε παρά πέρα και δεν πρότεινε ποτέ ένα σύστημα τύπου Βεστφαλίας, μιας παγκόσμιας διακυβέρνησης, δηλαδή μια ιεραρχική, συγκεντρωμένη παγκόσμια τάξη.

Κοσμοπολιτισμός και μιλιταρισμός

Ο κακός εννοούμενος κοσμοπολιτισμός που ξέφυγε από τη σφαίρα της φιλοσοφίας εφαρμόστηκε μετά το τέλος του ψυχρού πολέμου, με την άνοδο των αμερικανικών σχεδίων για μια αυτοκρατορική ηγεμονία. Ένας κοσμοπολιτισμός που αν τραβήξεις το σεντόνι θα δεις το πρόσωπο του μιλιταρισμού.
Για να πούμε τα πράγματα με το όνομά τους ο κοσμοπολιτισμός είναι μια ιδέα δίχως πρόσωπο, κανείς δεν έχει δώσει ακόμη μια εφαρμόσιμη διάστασή του.

Ως τροχοπέδη στη δημιουργία

Η αποδόμηση των εθνικών κρατών και η εγκεφαλική στροφή των ανθρώπων σε αποδοχή μιας ιδεολογίας όπου πατρίδα του κάθε ενός είναι ο πλανήτης και τα ίσα δικαιώματα καθορίζονται ως καθολική ανώτερη αξία ενός κόσμου ανύπαρκτου, καθιστούν τον άνθρωπο άβουλο και τοποθετούν τροχοπέδη στη δημιουργική πορεία του.
Μέσα σε έναν έντονα μιλιταριστικό κόσμο η αποδοχή του ουτοπικού κοσμοπολιτισμού είναι επικίνδυνη για την ύπαρξη και την ελευθερία του ιδίου του ατόμου.