«Μοναστήρι, η πολιτεία της Μακεδονίας που πρωτοαγάπησα»

Οι Έλληνες του Μοναστηρίου έκλεισαν τα καταστήματά τους προς ένδειξη διαμαρτυρίας για τις συνεχείς δολοφονίες Ελλήνων από τους κομιτατζήδες. (εφημ. Σκριπ, 22 Αυγούστου 1908)

Γράφει ο Γιώργος Εχέδωρος

«Ύστερα από δέκα χρόνια, μετά την πρώτη φορά που ήλθα στο Μοναστήρι, νάμαι πάλι! Και είναι οι Σέρβοι μέσα, αντί να είμαστε εμείς.
»Όταν πριν δέκα χρόνια περπατούσα σ’ αυτόν τον κάμπο, κάτω από το Μπούκοβο και τ’ άλλα χωριά του Περιστεριού, λυπόμουν κ’ έλεγα:
” Άραγε θα είναι ποτέ δικά μας τούτα τα χώματα;» Και όμως παρά τρίχα να τα πάρουμε. Λίγο να βιαζόμαστε περισσότερο, θα είχαμε φτάσει εμείς πρώτοι στο Μοναστήρι.
” Μπήκα στο Μοναστήρι ύστερα από τα μεσάνυχτα και έβρεχε ψιλά και το φεγγάρι φώτιζε μεσ’ από την ομαλή διάφανη συννεφιά, τη γαλατένια. Περπατούσα στους άδειους δρόμους και ήτανε, σαν όνειρο, να ξαναβρίσκομαι εγώ, ύστερα από δέκα χρόνων ζωή, στην πολιτεία της Μακεδονίας, που πρωτοαγάπησα. Και την αγαπούσα πολύ και πάλι και με συγκινημένη λύπη την ξαναθωρούσα.
» Τώρα έχω πολύ να κοπιάσω…, αφού βρέθηκα εγώ να αγαπώ το Μοναστήρι έτσι. Μα σταματώ τις δουλειές όλες για να πω μια στιγμούλα τον πόνο μου για το καϋμένο το Μοναστήρι και να νοσταλγήσω τα ωραία νιάτα μου.»
(Ημερολόγιο Ίωνος Δραγούμη 1978-1920, το πιο πάνω κείμενο είναι από την επιστροφή του στο Μοναστήρι το Νοέμβριο του 1912)

Η νοσταλγία έχει φουντώσει στην καρδιά του άλλοτε προξένου του Μοναστηριού.
Αναθυμάται το δικό του Μοναστήρι, τη δεύτερη, μετά τη Θεσσαλονίκη, ένδοξη ελληνική πόλη της μακεδονικής γης.
Θυμάται, και με συναισθηματική φόρτιση γράφει:
“Περπάτησα στους δρόμους, που τόσες φορές πέρασα. Είδα τα χωριά, που την άνοιξη είναι χαρά θεού, και είδα τα δέντρα που το χειμώνα με την πάχνη είναι μαγικά. Θυμήθηκα την εικόνα της Κόμης, που εδώ μ’ αγάπησε και είδα τα μέρη, που την είχα συναντήσει.
»Όσο μένω εδώ, ζω σε άλλα χρόνια, που μου φαντάζουνε σαν ωραιότερα...
»Βλέπω όλα εκείνα τα πράγματα, που τότε εγνώρισα και τα ξεχωρίζω ένα-ένα και το καθένα μου ξυπνάει θύμησες. Βλέπω ανθρώπους εκείνου του καιρού και είναι ζωντανοί και μου μιλούν και είναι οι ίδιοι. Μου έρχεται να τραγουδήσω τα ονόματά ένα— ένα των σπιτιών, των δρόμων, των δένδρων, που γνωρίζω, και ύμνο να υψώσω στο υψηλό και άσπρο Περιστέρι με τα όμορφα χωριά του."
(Ίωνος Δραγούμι : Μοναστήρι 12/25 Νοέμβρη 1912 από «Ταχυδρόμος Αίγυπτος» 10 Ιουνίου 1962)

Ο υιός του Στρατηλάτη Κωνσταντίνου στο Μοναστήρι


Για την αναφερόμενη επίσκεψη του τότε διαδόχου του ελληνικού βασιλικού θρόνου, Γεωργίου, γιου του Στρατηλάτη Κωνσταντίνου, θα φιλοξενήσουμε ένα μικρό απόσπασμα από την εφημερίδα «Μακεδονία» της 3ης Μαίου 1913.
Από το κείμενο διαφαίνεται η πικρία για την μη ενσωμάτωση του Μοναστηρίου στον κορμό του ελληνικού κράτους.
Το πρωτοσέλιδο άρθρο έχει τίτλο «Η Υποδοχή του Μοναστηρίου»:
“Ο θίγων τα όρια της φρενίτιδος ενθουσιασμός δια του οποίου υπεδέχθησαν την Α.Β.Υ. τον Διάδοχον πάσαι μεν αι πόλεις, δια των οποίων διήλθε μάλιστα δε το Μοναστήριον αποδεικνύει την ελληνικότητά αυτού την αμιγή και απόλυτον.
Εν Μοναστηρίω η Α.Β.Υ. ο Διάδοχος ευρίσκετο εις πόλιν εντελώς Ελληνικήν, την οποίαν αι τύχαι του πολέμου έθεσαν εις τας χείρας συμμάχων, των ειλικρινεστέρων ευτυχώς και αδελφικωτέρων, θα εννόησε δε ασφαλώς εκ της γενομένης εις Αυτόν υποδοχής την διακαή επιθυμίαν της πόλεως εκείνης, όπως συμπεριληφθή και αυτή εις τας αγκάλας της μητρός Ελλάδος.
Συγχαίροντες τους αδελφούς Μοναστηριώτες δια την ωραίαν υποδοχήν, την οποίαν έκαμον εις τον Διάδοχον, ευχόμεθα όπως λίαν ταχέως, ίδουν την επιθυμίαν των ταύτην πραγματοποιούμενην.»

Φωτο: Ο Μίλτος Μανάκης ή Μανάκια από το χωριό Αβδέλλα Γρεβενών, ο πρώτος κινηματογραφιστής των Βαλκανίων.

Το άγαλμα του Μανάκη έστησαν οι σλαβομακεδόνες στο Μοναστήρι (Bitola) και τον θεωρούν ...σλαβομακεδόνα. Η φωτογραφία τραβήχτηκε το Δεκέμβριο 2008, από το φίλο Μ.Β. από το Σικάγο.

Οι είκοσι οκτώ επαναστάτες του 1896

Ο ελληνισμός του Μοναστηρίου δεν έσκυψε το κεφάλι του στον Τούρκο κατακτητή. Μοναστηριώτες συμμετείχαν σε επαναστάσεις κατά των Οθωμανών στη νότιο Ελλάδα αλλά και στην Κρήτη (το 1886). Από την εφημερίδα Εμπρός της 16ης Ιουλίου 1898 μας γίνεται γνωστή μια άλλη επαναστατική ενέργεια των Μοναστηριωτών που δεν είχε αίσιο τέλος.
Το δημοσίευμα κατηγορεί την τότε Ελληνική Κυβέρνηση για εγκατάλειψη τους.
Σημειώνεται χαρακτηριστικά στο δημοσίευμα που το μεταφέρουμε στη λαλούσα γλώσσα:
« Εικοσιοκτώ επαναστάτες του 1896 από τους πιο γνωστούς του Μπρούφα και των άλλων οπλαρχηγών βρίσκονται εδώ και δύο χρόνια αιχμάλωτοι στις φυλακές του Μοναστηρίου, χωρίς να έχουν ελπίδα να ελευθερωθούν ποτέ.
Η ελληνική κυβέρνηση που προ του πολέμου τους βοηθούσε τώρα τους έχει ολότελα λησμονήσει. Μάταια οι άτυχοι διαμαρτύρονται, συντάσσουν αναφορές, επικαλούνται το άρθρο 5 της συνθήκης που αναφέρεται στα πολιτικά εγκλήματα για τα οποία κατηγορήθηκαν οι επαναστάτες Έλληνες. Ούτε φωνή, ούτε ακρόαση από κανέναν. Εγκαταλειμμένοι από παντού, αφημένοι στην τύχη τους και στην θηριωδία των τουρκικών αρχών, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι και τον ερχόμενο αιώνα θα ευρίσκονται στην ίδια φυλακή. Έτσι, για να μάθουν οι ανόητοι να ζητήσουν άλλη φορά την ελευθερία της πατρίδας τους.»…
Προσπάθησα να ερευνήσω ποια ήταν η συνέχεια για τους φυλακισμένους επαναστάτες του 1896, από διάφορες πηγές, αλλά δεν κατάφερα να εντοπίσω κάτι σχετικό.

Το Κείμενο της Ενδιάμεσης Συμφωνίας στα Ελληνικά

Παρακάτω μπορείτε να διαβάσετε το Κείμενο της Ενδιάμεσης Συμφωνίας στα Ελληνικά, το οποίο μετέφρασε ο Ακρίτας από το σάιτ του macedonian-heritage.gr.

Ο Υπουργός Κάρολος Παπούλιας ως εκπρόσωπος του Πρώτου Συμβαλλομένου Μέρους («Πρώτο Συμβαλλόμενο Μέρος») και ο Υπουργός Στέβο Τσερβενκόφσκι, ως εκπρόσωπος του Δευτέρου Συμβαλλομένου Μέρους («Δεύτερο Συμβαλλόμενο Μέρος») δηλώνουν και συμφωνούν με το παρόν το εξής:
Έχοντες υπόψη τις αρχές του απαραβίαστου των συνόρων και της εδαφικής ακεραιότητας των κρατών πού ενσωματώνονται στην Τελική Πράξη της Διάσκεψης για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη, πού υπεγράφη στο Ελσίνκι,Έχοντες κατά νου τις διατάξεις του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών και, ειδικώς, εκείνες πού αναφέρονται στην υποχρέωση των κρατών να απέχουν στις διεθνείς σχέσεις τους από την απειλή χρήσης βίας κατά της εδαφικής ακεραιότητας ή τής πολιτικής ανεξαρτησίας οποιουδήποτε κράτους,Οδηγούμενοι από το πνεύμα και τις αρχές της δημοκρατίας και των θεμελιωδών ελευθεριών και του σεβασμού για τα ανθρώπινα δικαιώματα και αξιοπρέπεια, σύμφωνα με τον Χάρτη των Ηνωμένων 'Εθνών, καθώς επίσης και την Τελική Πράξη τοϋ Ελσίνκι, τον Χάρτη των Παρισίων για μια νέα Ευρώπη και τις σχετικές πράξεις του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη,Λαμβάνοντας υπόψη το αμοιβαίο ενδιαφέρον τους για τη διατήρηση της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας, ιδίως στην περιοχή τους, Επιθυμούντες να επιβεβαιώσουν την υπάρχουσα μεταξύ τους μεθόριο ως διαρκή διεθνή μεθόριο,Έχοντας υπόψη την υποχρέωση τους να μην παρεμβαίνουν, υπό οιοδήποτε πρόσχημα ή κατά οιονδήποτε τρόπο, στις εσωτερικές υποθέσεις της άλλης πλευράς. Επιθυμούντες να αναπτύξουν τις αμοιβαίες σχέσεις τους και να θέσουν σταθερά θεμέλια για μια ατμόσφαιρα ειρηνικών σχέσεων και κατανόησης. Αντιλαμβανόμενοι ότι η οικονομική συνεργασία αποτελεί σημαντικό στοιχείο της ανάπτυξης αμοιβαίων σχέσεων σε σταθερή και ισχυρή βάση και επίσης, επιθυμούντες να αναπτύξουν και να προωθήσουν μελλοντική συνεργασία.Επιθυμούντες να επιτύχουν ορισμένες ενδιάμεσες συμφωνίες πού θα παράσχουν μία βάση για τη διαπραγμάτευση μόνιμης Συμφωνίας. Συμφώνησαν ως εξής:

Όλο κείμενο διαβάστε το εδώ

Ηράκλεια, Heraclea Lyncestis, Μοναστήρι, Μπίτολα, Битола

Ψηφιδωτό από τη Βασιλική της αρχαίας Ηράκλειας

Γράφει ο Γιώργος Εχέδωρος

"Ο βασιλιάς Φίλιππος της Μακεδονίας, έπειτα από νικηφόρες μάχες στα βορειοδυτικά του κράτους του, περί το 358 π.Χ. αφού κατάφερε να θέσει υπό τον έλεγχό του την περιοχή της Λύγκου, αποφάσισε να ιδρύσει πόλη, ως προπύργιο του μακεδονικού κράτους, που την ονόμασε Ηράκλεια, τιμώντας τη γενιά των Ηρακλειδών προγόνων του".


Ο Ηρόδοτος μας λέγει για την καταγωγή του βασιλικού γένους των Μακεδόνων από τον Τημενίδη του Άργους.

Φώτο: Αρχαιολογικές ανασκαφές έφεραν στο φως τα θερμά λουτρά της αρχαίας Ηράκλειας

«ἐξ Ἄργεος ἔφυγον ἐς Ἰλλυριοὺς τῶν Τημένου ἀπογόνων» (Ηρόδοτος, βιβλίον 0, 137).

Έτσι, η Ηράκλεια καθορίζεται ως αρχαιότατη ελληνική πόλη της μακεδονικής γης.
 Λίγους αιώνες μετά ο γεωγράφος Στράβων αναφερόμενος στη ρωμαϊκή Εγνατία Οδό την αναφέρει ως πόλη– σταθμό της αρχαίας οδού που ένωνε την Ανατολή με τη Δύση.

« ...ἐκεῖθεν δ΄ ἐστὶ παρὰ Βαρνοῦντα διὰ Ἡρακλείας καὶ Λυγκηστῶν καὶ Ἐορδῶν εἰς Ἔδεσσαν καὶ Πέλλαν μέχρι Θεσσαλονικείας» (Στράβωνος επτά β΄).

Με την κατάλυση του μακεδονικού κράτους από τους Ρωμαίους, η Ηράκλεια δεν έμεινε στην αφάνεια. Η δημιουργία της Εγνατίας Οδού και η διέλευσή της από την πόλη, της έδωσε ώθηση ώστε να αναπτυχθεί περισσότερο. Μετατράπηκε σε έναν σπουδαίο ρωμαϊκό σταθμό. Στην εποχή αυτή αναφέρονται τα εναπομείναντα ερείπια της αρχαίας πόλης, που βρίσκονται δύο χιλιόμετρα νότια της νεότερης πόλης Μοναστήρι ή Μπίτολα όπως την ονομάζουν οι σημερινοί κάτοικοι.

 

Φώτο: Η ρωμαϊκη Εγνατία Οδός περνούσε από την Ηράκλεια Λυγκηστίς

Στην τοποθεσία της αρχαία πόλης ανακαλύφθηκαν ρωμαϊκά θερμά λουτρά, αμφιθέατρο, πανέμορφα ψηφιδωτά πρωτο- χριστιανικής εποχής, πύλη εισόδου σε οδό κλπ.

Οι Ρωμαίοι για την ξεχωρίζουν από τις λοιπές πόλεις στην αυτοκρατορία τους, που είχαν την ίδια ονομασία, την έδωσαν την προσωνυμία Λυγκηστίς, που ήταν η ονομασία της ευρύτερης περιοχής. Έτσι έμεινε και γνωστή: Ηράκλεια Λυγκηστίς (Heraclea Lyncestis). Η προσωνυμία προέρχεται από το όνομα Λυγξ-γκός, που είναι ένα αιλουροειδές σαρκοφάγο ζώο καθώς και ένας αστερισμός στο βορρά, που σχηματίζει το κεφάλι του ζώου αυτού. Από τον αστερισμό κατά πάσα πιθανότητα προέρχεται και η ονομασία της περιοχής - ως το βορειότερο μέρος της Μακεδονίας. Οι Λυγκησταί ήταν ένας ελεύθερος λαός που κυβερνιόταν από τους βασιλείς του, οι οποίοι ανήγαγαν την καταγωγή τους στο βασιλικό οίκο των Βακχιάδων της Κορίνθου.(A Geographical and Historical Description of Ancient Greece John Anthony Cramer, Oxford MDCCCXXVIII σελ. 193)


Η Ηράκλεια ήταν μια ακμαιότατη ελληνική πόλη του μακεδονικού βορρά. Ο Στέφανος Βυζάντιος ( 5ος-6ος μ.Χ.) την αναφέρει ως κτίσμα του Αμύντα του Φιλίππου και καθορίζει την ονομασία του κατοίκου. Λέει ακριβώς:


«Ἡράκλεια: Ἀμύντου τοῦ Φιλίππου κτίσμα.τό ἐθνικόν Ἡρακλεύς και Ἡρακλειώτης καί Ηρακλεώτης και Ἡράκλειον και Ἡρακλεωτικόν»


Ήδη στους χριστιανικούς αυτούς αιώνες παρουσιάζεται ως Επισκοπή της Πελαγονίας.

Αυτό μας γίνεται γνωστό από το 343 μ.Χ. με τα πρακτικά της Οικουμενικής Συνόδου της Σαρδικής (σημερινής Σόφιας) όπου είχε λάβει μέρος ο επίσκοπος Ηρακλείας Λυγκηστής Ευάγριος. Επίσης από τη δεύτερη Οικουμενική Σύνοδο της Εφέσου του 449 μας είναι γνωστός ο επίσκοπος Κουιντιλίνος.

Στη διάρκεια του ίδιου αιώνα έχουμε μια μεγάλη καταστροφή της πόλης από τους Οστρογότθους και τους Βισιγότθους που υπό την αρχηγία του Θεοδόρικου την ρημάξανε.

Στα 518 μ.Χ. ένας φοβερός σεισμός κατέστρεψε το μεγαλύτερο μέρος της πόλης. Η καταστροφή θα συμπληρωθεί στα τέλη του 6ου αιώνα και στις αρχές του 7ου όταν θα δεχτεί επιθέσεις από σλαβικά φύλα που κατέβηκαν από το Δούναβη.

Φώτο: Ανατύπωση από ρωμαϊκό χάρτη του 1ου μ.Χ.αιώνα, με κόκκινο κύκλο η πόλη Ηράκλεια

Η πόλη λεηλατήθηκε άγρια, αφού μας γίνεται γνωστό πως γύρω από την καταστραμμένη πόλη εγκαταστάθηκαν άγριες σλαβικές φυλές.

Κυρίαρχο σλαβικό φύλο αναφέρονται οι Δραγουβίτες που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή της Λυγκηστής (Πελαγονία).

Η Ηράκλεια όμως συνεχίζει να επιβιώνει μέσα στους αιώνες αφού σημειώνεται από τον Κωνσταντίνο τον Πορφυρογέννητο (10ος αιώνας) με άλλες μακεδονικές πόλεις.

Από τον αιώνα όμως αυτόν, παύει να αναφέρεται, όπως πολλές πόλεις στον ευρύτερο μακεδονικό χώρο. Η εποχή ταυτίζεται με την εξάπλωση των Βουλγάρων στα βόρεια τμήματα της Μακεδονίας, όπου είχαν καταλάβει αρκετές πόλεις, εγκατέστησαν βουλγαρικές διοικήσεις και έκτοτε παύουν να υφίστανται. Ιστορικά και αρχαιολογικά είναι από τότε καταστραμμένες.

Στον ίδιο χώρο της Ηράκλειας, δηλαδή, δίπλα από τα συντρίμμια της πόλης, δημιουργήθηκε ο νέος συγκροτημένος οικισμός. Αυτός ξεκινά με τον εκχριστιανισμό των Σλάβων.
Η νέα πόλη που φθάνει μέχρι τις μέρες μας, κτίζεται δίπλα στα απομεινάρια της αρχαίας. Οι σλαβικές φυλές με την πάροδο του χρόνου, αρχίζουν να εκπολιτίζονται και βιώνουν ειρηνικά με τους ελληνικούς πληθυσμούς. Τα χρόνια περνούν και η παλιά πόλη χάνει την αξία και την ονομασία της.

 Η νέα έγινε γνωστή ως Μοναστήρι, λόγω των μοναστηριών που ιδρύθηκαν στην περιοχή.

Μας λέει ο Α. Αρβανίτης (Η Μακεδονία εικονογραφημένη, Αθήνα 1909) πως έλαβε την ονομασία από τη Μονή που βρισκόταν στη νέα πόλη.
«Ιδρυτής της Μονής υπήρξε ο Ιουστινιανός, κατ’άλλους όμως αυτός ο Όσιος Ναούμ, μαθητής του μεγάλου Κυρίλλου, ο διδάξας τα εκεί βάρβαρα έθνη και εν αυτή τελευτήσας.» (σελ.108).


Από την χριστιανική ονομασία της πόλης προέκυψε η σημερινή ονομασία Μπίτολα -Bitola (БИТОЛА), που προέρχεται από την παλιά σλαβική Obitel που θα πει Μοναστήρι.

Επί Οθωμανικής Κυριαρχίας το Μοναστήρι αποτελούσε Βιλαέτι (Περιφέρεια) με τρεις επαρχίες: Μοναστηρίου, Κορυτσάς και Σερβίων.

Σύμφωνα με απογραφή του πληθυσμού που δημοσιεύθηκε το 1908, στην επαρχία Μοναστηρίου καταγράφηκαν 70.000 ορθόδοξοι Έλληνες, 126.000 Σχισματικοί, 2990 Βλάχοι ρουμανίζοντες, 15.000, Σλάβοι σερβίζοντες, 80.000 Μουσουλμάνοι και 4.200 Εβραίοι. ( Σ.Α. Γυαλίστρα, Οι πληθυσμοί της Μακεδονίας προ του 1912, Αθήνα 1960).


Ο Μοναστηριώτης συγγραφέας αγωνιστής της Μακεδονίας Γιώργος Μόδης, σε διάλεξή του το 1962 με θέμα «Η Μακεδονία μας και η μακεδονική μειονότης» θα τονίσει:

«Το Μοναστήρι είχε ελληνικά σχολεία, πρωτού δημιουργηθούν τα βαλκανικά κράτη, τρεις Μοναστηριώτες φοιτηταί έπεσαν στην μάχη Βαφέ της Κρήτης το 1866, η Ελληνική Κοινότητα ίδρυσε το Νοσοκομείον «Ευαγγελισμός» ήδη το 1828 και το ανήγειρε εκ θεμελίων μεγαλοπρεπέστατον το 1900 με δαπάνην πολλών χιλιάδων λιρών των αδελφών Δημητρίου και διατηρούσε μέχρι το 1912 Γυμνάσιον, Παρθεναγωγείον, Διδασκαλείον, θερινόν και χειμερινόν Γυμναστήριον και άλλα 20 σχολεία, στεγασμένα όλα εις ιδιόκτητα κοινοτικά μέγαρα.
»Η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου, είχε το μοναδικόν προνόμιον να εκδίδει «καϋμέδες» μικρά χαρτονομίσματα. Εις όλα όμως εκείνα τα σχολεία διδάσκεται σήμερα άλλη γλώσσα!..."

Κι ο περήφανος Μοναστηριώτης θα συμπληρώσει:


«Μέσα στο Μοναστήρι διεξήχθη τότε σκληρός ελληνοβουλγαρικός πόλεμος. Πολλαί δωδεκάδες έβαψαν με το αίμα των τα καλντερίμια του. Οι Έλληνες τα τελευταία χρόνια υπερίσχυσαν. Ήτα το ζωηρότερο εθνικό προπύργιο, το οποίο περιέβαλλε με θερμήν στοργήν και θαυμασμό όλος ο Ελληνισμός. Είχε και Έλληνα Βουλευτήν στη Τουρκική Βουλή, τον Τραϊανό Νάλη και εις τας δύο περιόδους.»


Άλλοι γνωστοί Έλληνες που διέπρεψαν στο Μοναστήρι ήταν οι αδελφοί Μανάκια. Ο Γιαννάκης και ο Μίλτος από τον οικισμό Αβδέλλα των Γρεβενών.
 Ήταν φωτογράφοι και οι πρώτοι κινηματογραφιστές των Βαλκανίων.
 Άνοιξαν φωτογραφείο στα Γιάννενα αλλά έφυγαν για το Μοναστήρι στα 1904.
Τα δύο αδέλφια αργότερα θα χωρίσουν λόγω πολιτικών ιδεολογιών.
O πρώτος θα εγκατασταθεί στην ελεύθερη Θεσσαλονίκη όπου και θα πεθάνει πολλά χρόνια αργότερα άσημος και ο δεύτερος θα παραμείνει στο Μοναστήρι μέχρι το τέλος της ζωής του (1954) .

Σήμερα οι Σλάβοι του Μοναστηρίου, θεωρούν το Μίλτο ως ‘Μακεδόνα’ και τιμούν με ετήσιες γιορτές κινηματογράφου τη μνήμη του.

Βαλκανικό Περισκόπιο - Ἂρθρα & Σκέψεις- Γιῶργος  Ἐχέδωρος

Μακεδονία ώρα μηδέν: “Aνανδρία ελληνικών κυβερνήσεων και αδιαφορία της κοινής γνώμης»

Μια ταπεινή ειδησούλα χαμένη στα ψιλά των εφημερίδων: 'ΝΕΑΙ ΣΦΑΓΑΙ ΕΛΛΗΝΩΝ ΕΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ' (εφημ. 'Εμπρός' 4 Ιανουαρίου 1900)

Γράφει ο Γιώργος Εχέδωρος


Σήμερα βρίσκεται σε εξέλιξη στα βαλκάνια η σλαβομακεδονική προπαγάνδα, η συστηματική και μεθοδευμένη πρακτική των ‘μακεδονιστών’, των απογόνων, δηλαδή, των Βουλγάρων και των σλαβικών φυλών που εγκαταστάθηκαν τη βυζαντική εποχή, στο γεωγραφικό χώρο της ιστορικής Μακεδονίας.
Θα γυρίσουμε το ρολόϊ του χρόνου πίσω. Θα πάμε έναν αιώνα πριν.
Τότε που μετά την ήττα του ελληνικού στρατού το 1897, δημιουργήθηκε μια ανεξέλεγκτη κατάσταση στις υπόδουλες, από τους Οθωμανούς, ιστορικές ελληνικές περιοχές. Εκτός από την σκλήρυνση των Τούρκων σε κάθε τι ελληνικό την εποχή εκείνη, παρατηρήθηκε, όπως αναμένονταν , η αναζωπύρωση της συστηματικής πρακτικής της Βουλγαρίας για τον εκβουλγαρισμό της Μακεδονίας με κάθε μέσο και τρόπο.
Οι ιστορικές πηγές που δίδουν πληροφορίες για τη δραματική κατάσταση που επικρατούσε στη μακεδονική γη είναι πάρα πολλές. Η οικτρή αλήθεια είναι πως τα συμβαίνοντα στην Μακεδονία, αξιολογήθηκαν με μεγάλη καθυστέρηση από το τότε ελληνικό κράτος.
Στο παρόν αρθρίδιο θα αναφερθούμε στις χρονιές 1899 και 1900, όπου οι σφαγές των Ελλήνων - και όχι μόνον - της Μακεδονίας ήταν ανεξέλεγκτες.
Με το ηλεκτρονικό ξεφύλλισμα των εφημερίδων της εποχής, μας δίνεται μια απτή εικόνα της δραματικής κατάστασης που επικρατούσε στη Μακεδονία.. Διαπιστώνουμε μέσα από τα μικρά σημειώματα ή τις κατά τροχάδην αναφορές, σοβαρά γεγονότα που εκτυλίσσονταν στις πέρα των συνόρων της παλιάς Ελλάδας περιοχών.
Στόχος των Βουλγάρων κομιτατζήδων ήταν οι απλοί παπάδες, οι επίσκοποι καθώς και οι πρόκριτοι. Αυτοί οι γενναίοι Μακεδόνες, εν μέσω οθωμανικής κατοχής και βουλγαρικού τρόμου, δήλωναν περήφανα την ελληνική καταγωγή τους, διατράνωναν τα πιστεύω τους και δεν υπέκυπταν στις απειλές που δέχονταν για τη ζωή τους.
Ήταν οι αφανείς ήρωες του ελληνισμού της Μακεδονίας στα σκοτεινά εκείνα χρόνια. Ήταν οι αφανείς ήρωες που εμείς, σήμερα, προσπαθούμε να αναδείξουμε ένα μικρό, πολύ μικρό τμήμα από το σύνολο αυτό των Ελλήνων Μαρτύρων της Μακεδονίας.

φωτο: πρωτοσέλιδο με τη φωτογραφία του ιατρού Άγγελου Σακελλαρίου

«Να ξυπνήσουμε»

Εφημερίδα των Αθηνών με πρωτοσέλιδο άρθρο της, στις 12 Φεβρουαρίου 1900, κατακεραυνώνει την ελληνική κυβέρνηση και την χαρακτηρίζει ’άνανδρη’, αλλά κατακρίνει και το σύνολο της κοινής γνώμης που αδιαφορεί για τα γεγονότα της Μακεδονίας.: Ο δημοσίευμα έχει τον τίτλο «Εξυπνήσωμεν». Παραθέτουμε ένα μέρος από αυτό που είναι ενδεικτικό της κατάστασης που επικρατούσε:
«Όσοι δεν επρόσεξαν εις την χθεσινήν είδησίν μας περί των νέων φόνων τεσσάρων Ελλήνων της Μακεδονίας, δύνανται ν’ αναγνώσουν την σημερινήν εκ Θεσσαλονίκης ανταπόκρισίν μας.
Διότι θα εννοήσουν πλέον καθαρά, ότι η σκόπιμος αδράνεια της Πύλης, η ανανδρία των ελληνικών κυβερνήσεων και η αδιαφορία της εν Ελλάδι κοινής γνώμης παρέδωκαν ομόφυλον πληθυσμόν εις την διάκρισιν των εκ Σόφιας τεράτων.»
Και δικαιολογώντας, ο αρθρογράφος, πως η Ελλάδα βρισκόταν υπό της σκιάς μιας ήττας, θα σημειώσει:
« Βεβαίως την επομένην ενός ατυχούς πολέμου δεν είναι εύκολον να διεκδικήση τις εντόνως τα εθνικά αυτού δίκαια»
Και συνεχίζοντας τονίζει:
«Αλλά θεωρούμε ως έσχατη απόγνωση για ένα ελεύθερο κράτος να βλέπει φανερά το άτιμο έργο δολοφόνων χωρίς να εγείρει φωνή διαμαρτυρίας και χωρίς να εξαντλήσει όλα τα μέσα για να υπερασπίσει τους σφαζόμενους αδελφούς»

Δολοφονίες ιερέων και προκρίτων

Ένα δειλό δημοσίευμα με πέντε αράδες μας κάνει γνωστή τη σφαγή εθνομαρτύρων τον Ιανουάριο του 1900, που όπως τονίζει τέτοια γεγονότα είναι πολύ συχνά στην περιοχή.
Το δημοσίευμα έχει τίτλο:
«ΝΕΑΙ ΣΦΑΓΑΙ ΕΛΛΗΝΩΝ ΕΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ - και πάλιν οι Βούλγαροι».
Γράφει τα εξής:
«Κατ’ ειδήσεις εκ Μακεδονίας οι Βούλγαροι της Δοϊράνης εδολοφόνησαν τον Έλληνα πρόκριτον της κωμοπόλεως ταύτης Γρηγ. Παπαδημητρίου και τον ιερέα του Κριτσόβου Παπανικόλαν, ένα των θερμοτέρων πατριωτών. Τοιαύται δολοφονίαι Ελλήνων λαμβάνουσι χώραν συχνότατα, διότι φαίνεται, ότι οι Βούλγαροι απεφάσισαν να εξοντώσουν πάντα Έλληνα, δυνάμενον να ματαιώσει τα εν Μακεδονία σχέδιά των.»
Λίγες μέρες μετά, δημοσιεύεται ο φόνος ενός άλλου εθνομάρτυρα. Διαβάζουμε στην εφημερίδα ‘Εμπρός’ της 16ης Ιανουαρίου 1900:
“ΦΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΟΣ ΙΕΡΕΩΣ».
Πρόκειται για τη δολοφονία του Έλληνα ιερέα του χωριού Γραδομπόρι, στην περιοχή της Γευγελής. Ενώ τον ίδιο μήνα κομιτατζήδες δολοφόνησαν άλλον έναν εθνομάρτυρα στο χωριό Μιράφτσα. Περιέχυσαν με πετρέλαιο τον Έλληνα ιερέα του χωριού και τον έκαψαν. Πληροφορούμαστε πως οι τουρκικές αρχές συνέλαβαν τους δολοφόνους, αλλά με μεσολάβηση του Ρώσου προξένου στην Κωνσταντινούπολη αφέθησαν ελεύθεροι.
Από το γεγονός αυτό διαφαίνονται και οι σχέσεις της Βουλγαρίας με τη Ρωσία, που η τελευταία χρηματοδοτούσε το βουλγαρικό κομιτάτο για τον ‘εκβουλγαρισμό’ της Μακεδονίας.
Τον επόμενο μήνα- τέλη Φεβρουαρίου 1900, προσπάθησαν να δολοφονήσουν έναν δάσκαλο στη Νεοχωρούδα:
«Δευτέραν δολοφονικήν απόπειραν επεχείρησαν οι Βούλγαροι εναντίον του εν των χωρίω Νεοχωρούδας Έλληνος διδασκάλου Θ. Πρασοπούλου, ο οποίος διεσώθη ως εκ θαύματος και χάρις εις την ερρωμένην αντίστασιν, την οποίαν αντέταξεν εναντίον των δολοφόνων» (Εμπρός 28/2/1900).

φωτο: η επιστολή των Ελλήνων της Μακεδονίας προς το Ελληνικό Κοινοβούλιο

Δολοφονίες χωρίς διάκριση

Οι κομιτατζήδες είχαν δικτυωθεί σε πολλές πόλεις και κωμοπόλεις της Μακεδονίας και πληροφορούνταν τις αντιδράσεις στα κελεύσματά τους. Δεν δίσταζαν να σκοτώσουν ακόμη και ομοεθνείς τους που δεν συνηγορούσαν στον εκβουλγαρισμό της Μακεδονίας. Έτσι έχουμε δολοφονίες Βούλγαρων ιερέων. Γράφει η εφημ. ‘Εμπρός’ στις 13 Δεκεμβρίου 1900:

“ΒΟΥΛΓΑΡΟΣ ΙΕΡΕΥΣ ΦΟΝΕΥΜΕΝΟΣ-διότι παρήκουσε τας διαταγάς.”
Συγκεκριμένα αναφέρει:
«Το πρωί της Κυριακής βρέθηκε στην κλίνη του, φέροντας δύο φοβερές πληγές στο λαιμό ο Παπαστογιάννωφ, ιερέας Βούλγαρος του χωριού Γιαννόθου της επαρχίας Δεμίρ Ισάρ (Σιδηρόκαστρο). Οι Βούλγαροι χωρικοί που είδαν το νεκρό πήγαν στο Δεμίρ Ίσάρ για να καταγγείλουν ως δράστες της δολοφονίας τους Έλληνες. Οι αρχές συνέλαβαν και φυλάκισαν μερικούς από τους πρόκριτους. Ευτυχώς όμως την επόμενη ημέρα αποφυλακίστηκαν αφού αποδείχθηκε πως τη δολοφονία την έκαναν οι ίδιοι οι Βούλγαροι γιατί ο ιερέας παράκουσε στις οδηγίες του Κομιτάτου.»
Οι δολοφονίες αυτές ήταν, θα μπορούσαμε να πούμε, μια συνηθισμένη τακτική των κομιτατζήδων. Πριν από ένα χρόνο, διαβάζουμε στην ίδια εφημερίδα, στις 19 Μαίου 1899:

“Άλλη επίθεσις Βουλγάρων κατά Σέρβου εν Μακεδονία»:
“προχθές εν τω χωρίω Κουκούσι (σ.σ. πρόκειται για την σημερινή πόλη Κιλκίς) τρεις Βούλγαροι επετέθησαν κατά του εκεί Σέρβου διδασκάλου Γιοβίτσεβιτς και τον ετραυμάτισαν σοβαρώς. Ο πληγωθείς μετηνέχθη εις Θεσσαλονίκην, μέγας δ’ εκ τούτου εγεννήθη αναβρασμός των Σέρβων κατά των Βουλγάρων και φόβος υπάρχει μη λάβωσι χώραν αντεκδικήσεις ευρυτέρων διαστάσεων.”
Δύο μήνες αργότερα, στις 27 Ιουλίου του 1899, διαβάζουμε:

“Δολοφονία Βούλγαρου εν Βιτωλίοις-διότι εσέρβιζε»:

“Κατ’ ειδήσεις εκ Βιτωλίων τη ενεργεία του Βουλγαρικού Μακεδονικού Κομιτάτου, εδολοφονήθη αυτόθι ο μεγαλείτερος Βούλγαρος βιβλιοπώλης, ονόματι Ιάσωφ, επειδή εσέρβιζεν. Η δολοφονία έκαμεν μεγάλην εντύπωσιν.”


Η δολοφονική απόπειρα της Γουμένιτσας


Ένα γεγονός που ξύπνησε τότε την κοινή γνώμη ήταν η απόπειρα δολοφονίας του ιατρού της Γουμένισσας Ά. Σακελλαρίου. Ο γιατρός παρά το διαμπερές τραύμα του κατόρθωσε, τελικά, να επιζήσει.
Το θέμα βρισκόταν στη δημοσιότητα επί τουλάχιστον είκοσι ημέρες, έφθασε μάλιστα και στο ελληνικό κοινοβούλιο.
Στις 10 Δεκεμβρίου 1900 σε συζήτηση στη Βουλή των Ελλήνων αναφέρθηκε το γεγονός της απόπειρας δολοφονίας του ιατρού της Γουμένισσας Άγγελου Σακελλαρίου, μετά από επιστολή που στάλθηκε από τους Έλληνες της Μακεδονίας. Γράφει η εφημερίδα ‘Εμπρός’ για τη συνεδρίαση της 9ης Δεκεμβρίου 1900 στην οποία παρευρίσκονταν 133 βουλευτές.
« Ο βουλευτής Γ. Αναστασόπουλος : αναγιγνώσκει δε επιστολήν εκ Μακεδονίας εν η περιγράφεται η εκ της τελευταίας αποπείρας θλίψις και απογοήτευσις των αυτόθι Χριστιανών και δια της οποίας διαμαρτύρονται δια τον εθνικόν λήθαργον, τον οποίον κοιμάται η ελληνική Κυβέρνησις.”
Ο Τύπος στιγμάτιζε τη στάση της τότε ελληνικής κυβέρνησης. Στις 7 Δεκεμβρίου 1900 γράφει η εφημερίδα ‘Εμπρός’ για την αδιάφορη στάση του μικρού ελληνικού κράτους:
“...Η ελληνική κυβέρνησις κοιμάται, η Βουλή σκέπτεται περί κωλυσιεργειών, οι άρχοντες ημών ταξιδεύουν επί έξη μήνας το έτος, οι Σύλλογοι φροντίζουν μόνον δια την κανονικήν είσπραξιν των συνδρομών, ο δε ελληνικός λαός απεγνωσμένος εξ όλης ταύτης της καταστάσεως έσκυψε την κεφαλήν αφήνων τα πάντα εις την τύχην.»
Και πιο κάτω:
« Μέχρι της ώρας ταύτης διακόσιοι εξήντα Έλληνες εφονεύθησαν εν Μακεδονία. Οι δολοφονηθέντες δε ούτοι ήσαν το άνθος του εν Μακεδονία Ελληνισμού. Τι έπραξε η Κυβέρνησις υπέρ αυτών; ...Το έθνος δεν ζητεί ακόμη εκδίκησιν. Ζητεί προπαρασκευή και θυσίας.»

The case of the word Tshelnik - Tshelniku

Macedonian names and makeDonski pseudo-linguistics
by Miltiades Elia Bolaris

"...Tshelnik/Tzelnikos/Tζελνίκος/Tshelniku/Tσέλιγκας

Karagiozis is the main cartoon character in the Greek shadow-theater.
The name is Turkish, meaning the "black eyed one".
Greeks took their shadow theater from the Turks who got it from the Persians and the Persians in turn got if from farther east, since it probably originated from China."

Read this appreciable article : Μακεδονικά και ...άλλα

Κωνσταντίνος Λάσκαρης– 15ος αιώνας, ο κομιστής ελληνικών ιδεών στη Δύση

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΛΑΣΚΑΡΕΩΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ- ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ- ΒΕΝΕΤΙΑ 1512

ΕΠΙΤΟΜΗ ΤΩΝ ΟΚΤΩ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ ΜΕΡΩΝ ΚΑΙ ΑΛΛΩΝ ΤΙΝΩΝ ΑΝΑΓΚΑΙΩΝ ΣΥΝΤΕΘΕΙΣΑ ΠΑΡΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΛΑΣΚΑΡΕΩΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ
Περί διαιρέσεως των γραμμάτων Βιβλίον πρώτον.

Γράφει ο Γιώργος Εχέδωρος

Ένας από τους μαθητές του σπουδαίου λόγιου του Βυζαντίου Ιωάννη Αργυρόπουλου ήταν ο Κωνσταντίνος Λάσκαρης.
Η ευρωπαϊκή διανόηση τον συμπεριλαμβάνει στους Ιταλούς αναγεννησιακούς λογίους του 15ου αιώνα. Η εξήγηση που δίνεται σε αυτό είναι πως το μεγαλύτερο μέρος της δημιουργικής ζωής του το ανάλωσε στην Ιταλική Χερσόνησο.
Η παρουσία του στην Ιταλία χαρακτηρίζεται ως αφετηρία των διανοητών στην προσέγγιση τους με την ελληνική γλώσσα. Έδωσε, δηλαδή, τη δυνατότητα στους Ουμανιστές να εντρυφήσουν στα πρωτότυπα αρχαιοελληνικά φιλοσοφικά και ιστορικά κείμενα και να ανακατευθύνουν τις τάσεις της εποχής.
Ο Κωνσταντίνος Λάσκαρης γεννήθηκε το 1434, στην Κωνσταντινούπολη. Καταγόταν από επιφανή βυζαντινή οικογένεια, η οποία είχε αναδείξει στη διάρκεια του 13ου αιώνα αυτοκράτορες στο Βασίλειο της Νίκαιας ( Μικρά Ασία). Μάλιστα ο πρόγονός του, Θεόδωρος Λάσκαρης, ήταν ο ιδρυτής της αυτοκρατορίας της Νίκαιας, ενώ ο τρίτος αυτοκράτορας ήταν ο Θεόδωρος ο Β’ Λάσκαρης, που ήταν μάλιστα συγγραφέας και ποιητής. Προσπάθησε μάλιστα ο τελευταίος να αναδείξει τη Νίκαια, ως κέντρο των γραμμάτων και της επιστήμης.
Σε νεαρή ηλικία ο Κ. Λάσκαρης έζησε τη φρίκη της άλωσης της Πόλης από τους Οθωμανούς.
Γράφει σχετικά ο Τζ. Σάντυς: «Ήταν δεκαεννιά χρονών όταν φυλακίστηκε από τους Τούρκους στην πτώση της γενέτειράς του». («Ιστορία των κλασσικών Λογίων» έκδοση Καίμπριτζ 1908 στην αγγλική γλώσσα).
Είχε εγκλειστεί με χιλιάδες άλλους κατοίκους της Κωνσταντινούπολης που επέζησαν των σφαγών σε χώρο αιχμαλώτων.


















ΦΩΤΟ: "ΠΕΡΙ ΟΝΟΜΑΤΟΣ"



Όταν απελευθερώθηκε εγκατέλειψε την Πόλη και πήγε στην Κέρκυρα η οποία βρισκόταν υπό βενετική κατοχή. Παρέμεινε εκεί επτά χρόνια. Στο διάστημα της παραμονής του, είχε ακούσει πως στη Ρόδο είχαν σωθεί χειρόγραφα αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων και επισκέφθηκε για αυτό το λόγο το νησί. Πράγματι κατάφερε να αποκτήσει μερικά χειρόγραφα τα οποία πήρε μαζί του.
Αυτή ήταν και η περιουσία του όταν εγκαταστάθηκε στο Μιλάνο, λίγα χρόνια αργότερα. Αντέγραψε πολλά από τα χειρόγραφα και τα διέθεσε σε ανθρώπους του πνεύματος. Διακατέχονταν από την πεποίθηση πως η δυτική διανόηση έπρεπε να βασιστεί στις ιδέες των αρχαιοελληνικών κειμένων και αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί μόνον με την εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας.
Ενστερνιζόμενος τις απόψεις του ο Δούκας του Μιλάνου Φραντζέσκο Σφόρτσα τον διόρισε δάσκαλο της ελληνικής στη θυγατέρα του Ιππόλυτα.
Τα χρόνια αυτά ο Κ. Λάσκαρης δημοσίευσε την Ελληνική Γραμματική σε οκτώ τόμους. Ήταν ένα πολύ σοβαρό έργο που εκδόθηκε ολοκληρωτικά στην ελληνική γλώσσα και άνοιξε ο δρόμος της διδασκαλίας των ελληνικών στην Ιταλία. Στο Μιλάνο παρέμεινε από το 1460 έως το 1465.
Κλήθηκε από τον καρδινάλιο Βησαρίωνα τον Τραπεζούντιο στη Ρώμη για να διδάξει την ελληνική γραμματική, όπου το ενδιαφέρον των ρωμαίων διανοουμένων είχε αναζωπυρωθεί. Καθώς αντιλαμβάνονταν τη σπουδαιότητα της ανάγνωσης και μελέτης των αρχαίων κειμένων από το πρωτότυπο για κάθε μελετητή αλλά και κάθε νέο διανοητή, συντόνισε τις διδασκαλικές δραστηριότητες του προς την κατεύθυνση αυτήν.
Δημιουργήθηκε, έτσι, ένας κύκλος διανοουμένων γύρω από το Λάσκαρη. Μάλιστα ο Φερδινάλδος ο Α΄ της Νάπολης τον κάλεσε να παραδώσει μια σειρά διαλέξεων για την πνευματική Ελλάδα.
Ένα τυχαίο περιστατικό, λέγεται, πως τον έκανε να πάει στη Μεσσήνη της Σικελίας, όπου εκεί παρέμεινε για τα, τουλάχιστον, τριάντα χρόνια της υπόλοιπης ζωής του. Ασχολήθηκε με την αντιγραφή των αρχαίων ελληνικών χειρογράφων, αναδημοσίευσε μάλιστα τη «Γραμματική» του. Ένας γνωστός μαθητής του ήταν ο καρδινάλιος και συγγραφέας Πιέτρο Μπέμπο.








ΦΩΤΟ: "Η ΚΛΙΣΗ ΤΩΝ ΟΝΟΜΑΤΩΝ", ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΒΕΝΕΤΙΑ 1512











Την εποχή εκείνη άρχισε να εδραιώνεται η τυπογραφία ενώ η αντιγραφή των κειμένων έπεσε σε υποδεέστερη μοίρα. Έτσι η πηγή αυτή των εσόδων του άρχισε να ατονεί ραγδαία. Πέθανε πάμφτωχος στη Μεσσήνη αν και μέχρι το θάνατό του δε σταμάτησε τη δημόσια διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας. Η συλλογή περί τα εβδομήντα χειρόγραφα του, κληροδοτήθηκαν στη Σύγκλητο της Μεσσήνης. Η συλλογή αυτή δύο αιώνες μετά θα εμπλουτίσει τη Βασιλική Βιβλιοθήκη της Μαδρίτης (1769), όπου μεταφέρθηκαν τα χειρόγραφά του μαζί με μερικές επιστολές του, που παραχωρήθηκαν από τον Ιριάρτε (J. Iriarte), γνωστές ως ελληνικοί κώδικες (Greaci Codices).
Η προσφορά του Κωνσταντίνου Λάσκαρη με τη συνεχή παραγωγή αντιγράφων των έργων των αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων και τη διάθεσή τους στη διανόηση της Δύσης καθώς και το πολύτιμο έργο της ‘γραμματικής’ του, γαλούχησαν γενεές γενεών δίνοντας μια ισχυρή ώθηση στην άνθιση του Ευρωπαϊκού Αναγεννησιακού Ανθρωπισμού.

Ljubčo Georgievski Blasts Pseudomacedonism by Using Powerful Insight [17-VI-2009]

Ljubčo Georgievski, the ex-Prime Minister of FYROM, gives a powerful criticism of the Pseudomacedonian continuity theory during a debate on A2 Channel.


History of Macedonia

‘ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ ΛΙΝΔΟΥ’: Δώρα Μακεδόνων στη Θαυματουργό Αθηνά.

Γράφει ο Γιώργος Εχέδωρος

Θαυματουργές δεν είναι, όπως φαίνεται, μόνον οι αγίες της χριστιανικής θρησκείας. Έχουμε από ‘πρώτο χέρι’ μαρτυρία –αρχαία επιγραφή δηλαδή- που, καθώς καταγράφει μια θαυματουργή παρέμβαση της θεάς Αθηνάς, επιβεβαιώνει συγχρόνως, ένα συστατικό της μεσογειακής ψυχοσύνθεσης. Η προσήλωσή του ανθρώπου στην υπέρβαση της πραγματικότητας.
Η πίστη στην θεϊκή εύνοια, στην έξωθεν υπερφυσική παρέμβαση για την σωτηρία του.
Τα χρόνια εκείνα οι Έλληνες έκαναν επίκληση στην Αθηνά, όπως σήμερα κάνουμε στο όνομα της Παναγίας.
Αναφερόμαστε στο «Χρονολόγιο». Πρόκειται για μια πλούσια επιγραφική μαρτυρία του 99 π.Χ. της πανάρχαιας πόλης Λίνδου, που βρισκότανε στο νησί της Ρόδου. Βρίσκουμε την παρουσία της στα χρόνια του Ομήρου. Λατρευόταν, τότε, «η Αθηνά η Λινδία». Ήταν η θεά προστάτις της Ακρόπολης της πόλης, μαζί με τον Δία που ήταν πολιούχος της Λίνδου, γράφει επακριβώς η επιγραφή:

«Ἀθάναι Πολιάδι καὶ Διὶ Πολιεῖ εὐχάν».

Η επιγραφή είναι στη δωρική διάλεκτο, δηλαδή η Αθηνά γράφεται Αθανά, ο στρατηγός γράφεται στραταγός κλπ.
Η θαυματουργή ‘Αθηνά της Λίνδου’ ήταν ξακουστή σε όλον τον τότε ελληνικό κόσμο.
Μας είναι γνωστοί δωρητές από τη Μεγάλη Ελλάδα, τη Μακεδονία, την Ήπειρο, την Αίγυπτο κλπ.
Πριν όμως αναφερθούμε στους δωρητές, όπου τα τάματα ήταν πανάκριβα για την εποχή τους, θα εξιστορήσουμε το θαύμα που έγινε για τη σωτηρία της πόλης της Λίνδου, στις αρχές του 5ου αιώνα π.Χ.

Το θαύμα

Το ιστορικό αρχίζει με την απόφαση των Περσών να κυριεύσουν την Ελλάδα. Χωρίς να επιζητώ να κουράσω τον αναγνώστη θα σημειώσω την πρώτη σειρά της δωρικής επιγραφής:
«Δαρείου τοῦ Περσᾶν βασιλέως ἐπὶ καταδουλώσει
τᾶς Ἑλλάδος ἐκπέμψαντος μεγάλας δυνάμεις
ὁ ναυτικὸς αὐτοῦ στόλος ταύται ποτεπέλασε
πράτα<ι> τᾶν νάσων»
δηλαδή,
Όταν ο βασιλιάς της Περσίας ο Δαρείος έστειλε μεγάλες δυνάμεις
για να κυριεύσει την Ελλάδα, η πρώτη επιδρομή του ναυτικού του στόλου ήταν στο νησί.»
Οι κάτοικοι τρόμαξαν πολύ από την απόβαση του περσικού στόλου και κατέφυγαν πανικόβλητοι σε οχυρωματικές θέσεις του νησιού.
Η επιγραφή μας πληροφορεί πως η πλειονότητα των κατοίκων της Ρόδου, συγκεντρώθηκε στην οχυρωμένη πόλη της Λίνδου. «συνφυγόντων μὲν ἐς πάντα τὰ ὀχυρώματα, τῶν πλείστων δὲ ἐς Λίνδον ἀθροισθέντων».
Η Ακρόπολη βρισκόταν σε ιδιαίτερο ύψωμα. Σήμερα όπου έχουν ανακαλυφθεί τα αρχαία κτίσματα της Λίνδου, μπορούμε να έχουμε όλη την εικόνα της εποχής. Ήταν χτισμένη σε ένα υψηλό βραχώδες άκρο, νοτιοανατολικά του νησιού. Είναι το μόνο απομονωμένο σημείο που παρέχει κυκλική οχύρωση με μια εξαιρετική οπτική δυνατότητα του πελάγους.
Παρόλα αυτά, είχε ένα μειονέκτημα, όπως οι περισσότερες ακροπόλεις. Η ανυπαρξία φυσικού ύδατος. Κυρίως αποταμίευαν το βρόχινο νερό σε δεξαμενές και σε περιόδους ξηρασίας το μετέφεραν από τον απέναντι ορεινό όγκο.
Όταν οχυρώθηκαν στην Ακρόπολη γνώριζαν οι Λίνδιοι πως το αδύνατο σημείο τους ήταν η περιορισμένη ποσότητα του νερού.
Γράφει επακριβώς το αρχαίο χρονολόγιο:
«διὰ τὰν σπάνιν τοῦ ὕδα-
τος τοὶ Λίνδιοι θλιβόμενοι διενοεῦντο
παραδιδόμειν τοῖς ἐναντίοις τὰν πόλιν»
δηλαδή,
«για την έλλειψη του ύδατος στεναχωρημένοι αναρωτιόντουσαν οι Λίνδιοι αν έπρεπε να παραδώσουν την πόλη στους επιτιθέμενους»
Τότε λέει, ένας από τους άρχοντες της πόλης είδε στο όνειρό του έναν θεό που του είπε να απευθυνθεί στο Δία να στείλει σύννεφα με βροχή.
Είναι αυτό που λέμε «ο νηστικός καρβέλια ονειρεύεται». Ο θεός δεν ήταν άλλος από την Αθηνά.
Ο άρχοντας αυτός ανήγγειλε το όνειρο στο λαό λέγοντας πως εμφανίστηκε η Αθηνά στο όνειρό του και ότι αυτή θα τους βοηθούσε.
Τότε:
« οἱ δὲ ἐξετάξαντες,
ὅτι εἰς πέντε ἁμέρας μό[νο]ν ἔχοντι διαρ-
κεῦν»

δηλαδή,
‘ τότε μέτρησαν την ποσότητα του νερού και είδαν πως μόνον για πέντε ημέρες είχαν ακόμη’

Παρακάλεσαν τότε την Αθηνά να πείσει το Δία να τους βοηθήσει για να μην πέσει η πόλη στους βαρβάρους.
Όταν τα άκουσε όλα αυτά ο Δάτις, που ήταν ναύαρχος του Δαρείου, έσκασε στα γέλια (Δᾶτις μὲν ἀκούσας ἐγέλασε).
Την επόμενη ημέρα- εν μέσω καλοκαιριού- μαύρισε ο ουρανός και τεράστια σύννεφα μετεωρίζονταν πάνω από την Ακρόπολη. Και τότε άρχισε μια ατέλειωτη καταρρακτώδη βροχή πάνω από τη Λίνδο (πολλοῦ καταραγέν[τ]ος ὄμβρου). Το παράξενο δεν ήταν τόσο η καταιγίδα που γέμισε τους αποταμιευτήρες της Ακρόπολης, όσο το ότι έβρεχε μόνον μέσα στην πόλη και κάτι στάλες έπεσαν στις περσικές δυνάμεις (παραδόξως τοὶ μὲν πολιορκεύμενοι δαψιλὲς ἔσχον ὕδωρ, ἁ δὲ Περσικὰ δύναμις ἐσπάνιζε).
Το γεγονός αυτό κατέπληξε τον Πέρση ναύαρχο που διαπίστωσε ότι η θεά Αθηνά προστάτευε την πόλη των Λινδίων. Για να έχει την εύνοια της Θεάς δώρισε στο ναό τα εμβλήματα και στολίδια που φορούσε καθώς την πολεμική άμαξά του.
Αναφέρεται επακριβώς στην επιγραφή:
«ἀνα[θ]έ[μ]ειν τόν τε φαρεὸν καὶ σ[τ]ρε-
[πτ]ὸν καὶ ψέλια, ποτὶ δὲ τούτοις τιάραν τε
καὶ ἀκινάκαν, ἔτι δὲ ἁρμάμαξαν»
Αναφέρεται μάλιστα πως η άμαξα του Δάτιδος μέχρι πρόσφατα υπήρχε στο ναό αλλά η πυρκαγιά που έγινε «ἐπὶ τοῦ ἰερέως τοῦ Ἁλίου Εὐκλεῦς τοῦ Ἀστυανακτίδα ἐμπυρισθέντος τοῦ ναοῦ κατεκαύσθη μετὰ τῶν πλείστων ἀναθεμάτων».
Ο Πέρσης ναύαρχος μάλιστα, έλυσε την πολιορκία γιατί θεώρησε πως οι κάτοικοι της Λίνδου προστατεύονταν από τους Θεούς. Ζήτησε μάλιστα από του Λίνδιους να τον θεωρούν φίλο τους
« αὐτὸς
δ[ὲ] ὁ Δᾶτις ἀνέζευξε ἐπὶ τὰς προκειμέ-
[ν]ας πράξεις φιλίαν ποτὶ τοὺς πολιορ-
[κ]ηθέντας συνθέμενος”

Ποιοι άλλοι έγραψαν για το θαύμα της Αθηνάς

Η επιγραφή μας υπενθυμίζει πως το ιστορικό αυτό το σημειώνουν αρκετοί συγγραφείς όπως :

Ο Εὔδημος ‘ἐν τῶι Λινδιακῶι, Ἐργίας’
Ο Πολύζαλος στις ιστορίες του
Ο Ἰερώνυμος «ἐν τῶι ... τῶν Ἡλιακῶν»
Ο Μύρων στο έργο του «τοῦ Ῥόδου ἐγκωμίου»
Ο Τιμόκριτος στις «χρονικᾶς συντάξιος»
Ο Ἰέρων στο έργο του «περὶ Ῥόδου»
Ο Ξεναγόρας στις «χρονικᾶς συντάξιος τὰν μὲν ἐπιφάνειαν γεγόνειν»
Ο Μαρδόνιος ο οποίος εστάλη από το Δάτι γράφει στα «περ[ὶ] τᾶς ἐπιφανείας
καὶ ο Ἀριστίων στις «χρονικᾶς συντάξιος».

Φώτο: Τα ερείπια της αρχαίας Λίνδου στο νησί της Ρόδου, όπως είναι σήμερα.

Τα Αναθήματα των Βασιλέων

Στην επιγραφή αναγράφονται 43 ονόματα επιφανών βασιλέων που έχουν προσφέρει αναθήματα στο ναό της Αθηνάς.
Μεταξύ αυτών είναι ο βασιλεύς Αλέξανδρος ο βασιλεύς Φίλιππος, ο βασιλεύς Πύρρος, ο βασιλεύς Πτολεμαίος της Αιγύπτου και πολλοί άλλοι.
Ο Φίλιππος μετά από τις νίκες του κατά των Δαρδάνων και και των Μαιδών έστειλε αναθήματα στο ναό της Αθηνάς στη Λίνδο, δέκα σάρισσες, δέκα πέλτες και δέκα περικεφαλαίες, όπου έγραφαν επάνω τα εξής:

«ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΜΑΚΕΔΟΝΩΝ ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΝΙΚΑΣΑΣ ΔΑΡΔΑΝΙΟΥΣ ΚΑΙ ΜΑΙΔΟΥΣ ΑΘΑΝΑ ΛΙΝΔΙΑΙ»

Ενώ ο Αλέξανδρος όταν νίκησε το Δαρείο και έγινε κύριος της Μικράς Ασίας όπως είχε προβλέψει ο ιερέας του ναού της Αθηνάς της Λινδίας, έστειλε (ομοίωμα) του Βουκεφάλα καθώς και όπλα στα οποία αναγράφονταν:
«ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΜΑΧΑΙ ΚΡΑΤΗΣΑΣ ΔΑΡΕΙΟΝ ΚΑΙ ΚΥΡΙΟΣ ΓΕΝΟΜΕΝΟΣ ΤΑΣ ΑΣΙΑΣ ΕΘΥΣΕ ΤΑΙ ΑΘΑΝΑΙ ΤΑΙ ΛΙΝΔΙΑΙ ΚΑΤΑ ΜΑΝΤΕΙΑΝ ΕΠ’ ΙΕΡΕΩΣ ΘΕΥΓΕΝΕΥΣ ΤΟΥ ΠΙΣΤΟΚΡΑΤΕΥΣ»
Η Αθηνά της Λίνδου λατρευόταν όχι μόνον από τους Έλληνες αλλά και από άλλους λαούς που προσπαθούσαν να έχουν την έυνοιά της. Εκτός από τον προαναφερόμενο Δάτι και ο Αρταφέρνης πρόσφερε αναθήματα «Ἀρταφέρνης ὁ στ]ραταγὸς τοῦ Περσᾶν βασιλέως
[Δαρείου»
Καθώς και Πτολεμαίος της Αιγύπτου που έστειλε «προμετωπίδια βοῶν εἴ-
Κοσι» όπου σε αυτά ήταν χαραγμένα τα εξής: · "βασιλεὺς Πτολεμαῖος
ἔθυσε Ἀθά[ν]αι Λινδίαι ἐπ’ ἰερέως Ἀθ[α]νᾶ τοῦ Ἀθανα-
γόρα".
Πολύ παλαιότερα, στα χρόνια του Ηροδότου, όπως γράφει η επιγραφή ανάθημα έστειλε και ο Αιγύπτιος βασιλεύς Άμασις:
«Ἄμασις Αἰγυπτίων βασιλεὺς θώ[ρακ]α λίνεον»
Η πυκνογραμμένη αυτή επιγραφή χαράχθηκε για να μην λησμονηθούν όλα τα αναθήματα του ναού που μετά από αλλεπάλληλες πυρκαγιές οι γραφές τους είχαν μισοσβηστεί.
Ο χαράκτης δικαιολογεί την αναγραφή των επιγραφομένων ως εξής:
«συμβαίνει δὲ τῶν ἀνα[θεμάτων τὰ ἀρχαιότατα μετὰ τᾶν ἐ]πιγραφᾶν διὰ τὸν χρόνον ἐφθάρθαι»
Δηλαδή,
"Παρατηρείται στα αρχαία αναθήματα με την πάροδο του χρόνου οι επιγραφές να φθείρονται".

----

Βαλκανικό Περισκόπιο - Ἂρθρα & Σκέψεις- Γιῶργος  Ἐχέδωρος