Νοέμβριος 15,
2020. 17:05
Πολιτική Ανάλυση του
Κέντρου Πολιτικής των Εμιράτων
Προκειμένου να επιτύχει τους στρατηγικούς της στόχους η Άγκυρα, προσπαθεί να επανασχεδιάσει την περιφερειακή επιρροή στο Σαχέλ και τη Σαχάρα καθώς και στη Δυτική Αφρική τόσο για πολιτικούς όσο και οικονομικούς λόγους, κυρίως στην εξαγωγή των αμυντικών προϊόντων της.
Φυσικά, αυτό
γίνεται υπό το φως του επείγοντος ορισμένων ζητημάτων που είναι αλληλένδετα
στον καθορισμό της σχέσης της Τουρκίας με τον αραβικό κόσμο, την Ευρώπη και την
Αφρική, όπως το αυξανόμενο φαινόμενο της τρομοκρατίας και των τρομοκρατικών
οργανώσεων στο Σαχέλ και τη Δυτική Αφρική, η συνεχιζόμενη παράνομη μετανάστευση
κρίση προς την Ευρώπη. Επιδιώκοντας, ακόμη την παρεμπόδιση ορισμένων ευρωπαϊκών
δυνάμεων στο Σαχέλ και τη Σαχάρα, όπως η Γαλλία και η Γερμανία.
Υπάρχουν έντονες
προσπάθειες από την τουρκική πλευρά να ενισχύσει τις σχέσεις με ορισμένες χώρες
της περιοχής και να εμβαθύνει τις σχέσεις με τις περιφερειακές οργανώσεις μέσω
της δράσης σε όλα τα επίπεδα, τη χρήση πολλών από τα αποτελεσματικά εργαλεία
που είναι απαραίτητα για αυτό και την υπογραφή περισσότερων συμφωνιών
συνεργασίας σε διάφορα πεδία, ειδικά συμφωνίες ασφαλείας που επιτρέπουν στην Άγκυρα
να είναι παρούσα και να ανοίγει νέες αγορές στις τουρκικές στρατιωτικές
βιομηχανίες.
Αυτό συνιστά
απειλή για τα στρατηγικά συμφέροντα πολλών περιφερειακών και διεθνών δυνάμεων
στην περιοχή και επηρεάζει την εξίσωση ασφάλειας στην περιοχή, ειδικά όσον
αφορά την κρίση της Λιβύης λόγω των γεωπολιτικών επικαλύψεων μεταξύ Βόρειας
Αφρικής, Σαχέλ, Σαχάρας και Δυτικής Αφρικής.
Όρια και δυναμική των τουρκικών κινήσεων στην περιοχή
Η Άγκυρα
συμμετέχει σε μια μακροπρόθεσμη στρατηγική για την οικοδόμηση ισχυρών σχέσεων
με τις χώρες του Σαχέλ και της Δυτικής Αφρικής. Μέσω αυτής της
στρατηγικής, η Άγκυρα επιδιώκει να επεκτείνει το πεδίο της πολιτικής,
οικονομικής και στρατιωτικής της επιρροής και παρουσίας στην αφρικανική ήπειρο
αφού ενίσχυσε την παρουσία της στην Ανατολική Αφρική και το Κέρας της Αφρικής
μέσω της πύλης της Σομαλίας. Αυτό μπορεί να επιδεινώσει τις εντάσεις στην
περιοχή, η οποία αποτελεί θέατρο πολλών διεθνών και περιφερειακών παραγόντων.
Η Τουρκία έχει
επεκτείνει τις σχέσεις της με τις περισσότερες χώρες της περιοχής όπως ο Νίγηρας,
το Τσαντ, το Μάλι, η Μπουρκίνα Φάσο και η Μαυριτανία υπό το φως των χρόνιων
κρίσεων που βιώνουν αυτές οι χώρες, όπως η εξάπλωση της τρομοκρατίας και η
μάστιγα της φτώχειας, του λιμού και των εθνοτικών και φυλετικών συγκρούσεων.
Αυτά τα
προβλήματα χρησιμοποιήθηκαν από την Άγκυρα ως πύλη για την ενίσχυση της
παρουσίας της.
Κατά τα
τελευταία τέσσερα χρόνια, Τούρκοι αξιωματούχοι έχουν εντείνει τις επισκέψεις
τους στις περισσότερες χώρες της Σαχέλ και της Δυτικής Αφρικής, όπως στο Τσαντ,
στο Σουδάν, στη Μαυριτανία, στη Σενεγάλη, στο Μάλι, στο Τόγκο, τον Νίγηρα, την
Ισημερινή Γουινέα, τη Νιγηρία, τη Γκάμπια και την Ακτή του Ελεφαντοστού.
Η τελευταία
επίσκεψη του Τούρκου Προέδρου Ερντογάν τον Ιανουάριο του 2020 ήταν στη Γκάμπια
και τη Σενεγάλη. Εν τω μεταξύ, η περιοδεία του Τούρκου Υπουργού Εξωτερικών
στο Σαχέλ και τη Δυτική Αφρική τον Ιούλιο του 2020 περιελάμβανε το Τόγκο, την
Ισημερινή Γουινέα και τον Νίγηρα.
Ο αριθμός των
τουρκικών πρεσβειών στην Αφρική έχει τετραπλασιαστεί τις τελευταίες δύο
δεκαετίες, φτάνοντας σχεδόν τις 43 πρεσβείες.
Η Άγκυρα
άνοιξε πρόσφατα δύο νέες πρεσβείες στο Τόγκο και την Ισημερινή Γουινέα [1] με στόχο την ενίσχυση των σχέσεων και την τουρκική
παρουσία στην περιοχή.
Η Άγκυρα αποδίδει
μεγάλη σημασία στον αφρικανικό κύκλο στον τομέα της ασφάλειας.
Η πολιτική της
Τουρκίας έχει γίνει πιο στρατιωτική από το 2015 προκειμένου να επεκτείνει τη
γεωπολιτική της επιρροή στην περιοχή και την ήπειρο. [2]
Αυτό ήταν εμφανές
στις συμφωνίες συνεργασίας ασφάλειας που συνήψε η Άγκυρα με τις περισσότερες
χώρες της περιοχής, όπως η Μαυριτανία, τη Γκάμπια, την Ακτή του Ελεφαντοστού,
το Τσαντ, το Σουδάν, τη Γουινέα, τη Νιγηρία και το Μπενίν.
Η τελευταία
ήταν η συμφωνία ασφάλειας που επιτεύχθηκε με τον Νίγηρα τον Ιούλιο του 2020 με
σκοπό την εξεύρεση δημόσιας βάσης στην περιοχή Σαχέλ και Σαχάρας.
Ορισμένες αναφορές
δείχνουν ότι η Άγκυρα επιδιώκει τη δημιουργία στρατιωτικής βάσης στη Δυτική
Αφρική, ειδικά στον Νίγηρα, κοντά στα σύνορα με τη Λιβύη.
Αυτό θα έδινε στην
Άγκυρα ένα ανοιχτό πόδι σε μια τρίτη αφρικανική χώρα μετά τη Σομαλία και τη
Λιβύη. [3]
Τον Νοέμβριο του
2014, το τουρκικό κοινοβούλιο συμφώνησε να συμμετάσχει σε διεθνείς ειρηνευτικές
επιχειρήσεις στο Μάλι και την Κεντρική Αφρική. [4]
Η Τουρκική
SADAT Corporation διεξάγει επίσης στρατιωτικά προγράμματα κατάρτισης για πολλές
αφρικανικές δυνάμεις και στρατούς και αναζητά ευκαιρίες να επωφεληθούν από
στρατιωτικές συμφωνίες στην αφρικανική ήπειρο. [5]
Η Άγκυρα ακολουθεί
μια στρατηγική επένδυσης στις κρίσεις που προκύπτουν στο Σαχέλ και στη Σαχάρα. Ωφελείται
από το κύμα της τρομοκρατίας που σαρώνει τις χώρες της περιοχής λόγω της
εξάπλωσης τρομοκρατικών οργανώσεων παρέχοντας βοήθεια, εκπαίδευση και
στρατιωτική εμπειρογνωμοσύνη σε αφρικανικές χώρες. [6]
Τον Μάρτιο του
2018, η Τουρκία ανακοίνωσε ότι συνεισέφερε πέντε εκατομμύρια δολάρια για τη
χρηματοδότηση της δύναμης G5 Sahel με στόχο την καταπολέμηση της τρομοκρατίας
στην περιοχή. [7]
Ταυτόχρονα, η
Άγκυρα αντιμετωπίζει πολλές κατηγορίες ότι υποστηρίζει τρομοκρατικές οργανώσεις
στο Σαχέλ και τη Δυτική Αφρική και ότι ένα ουσιαστικό μέρος των κινήσεών της
στην περιοχή εξαρτάται από τον οπλισμό τρομοκρατικών και μισθοφόρων οργανώσεων
με σκοπό την ενίσχυση της τουρκικής παρουσίας, τον έλεγχο των φυσικών πόρων και
του πλούτου και υποστηρίζοντας τα πολιτικά ρεύματα του Ισλάμ. [8]
Ο Αντνάν
Τανριβερντί, ιδιοκτήτης της παραστρατιωτικής οργάνωσης SADAT και πρώην
επικεφαλής στρατιωτικός βοηθός του Τούρκου Προέδρου Ερντογάν, δήλωσε ότι η
Τουρκία πρέπει να υποστηρίξει τρομοκρατικές οργανώσεις ενάντια σε αυτό που
αποκαλούσε κρατική τρομοκρατία σε ορισμένες περιοχές και χώρες της αφρικανικής
ηπείρου, όπως η Κεντρική Αφρική, το Μάλι και η Νιγηρία. [9]
Επιπλέον, η Άγκυρα
διόρισε τον πρέσβη της στη Σενεγάλη τον Μάρτιο του 2020, ο οποίος έχει συμπάθειες
με την οργάνωση της Αλ Κάιντα, θεωρώντας την ως μη τρομοκρατική οργάνωση και
ένα νόμιμο κίνημα αντίστασης. [10]
Ορισμένες αναφορές
δείχνουν ότι υπάρχουν 229 ανώτεροι ηγέτες τρομοκρατικών οργανώσεων από το
μέτωπο Al-Nusra και Daesh, οι οποίοι στάλθηκαν από την Τουρκία στην Τρίπολη της
Λιβύης, πράγμα που σημαίνει ότι θα μπορούσαν να εξαπλωθούν σε άλλες περιοχές
της Αφρικής.
Σε αυτό το
πλαίσιο, το Συριακό Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ανέφερε ότι σύμφωνα με
τα στατιστικά στοιχεία του Φεβρουαρίου 2020, έως 4.700 τρομοκράτες που
χρηματοδοτούνται και εκπαιδεύονται από την Άγκυρα υπάρχουν στη Λιβύη, ενώ 1.800
τρομοκράτες εκπαιδεύονται στην Άγκυρα, 64 τρομοκράτες έχουν φτάσει από την
Ευρώπη και δεκάδες από αυτούς έχουν φύγει στην Ευρώπη, συγκεκριμένα στην
Ιταλία. [11]
Ορισμένες αναφορές
πληροφοριών αποκάλυψαν επίσης ότι η Άγκυρα έστειλε περίπου 900 πράκτορες για να
ενταχθούν στην οργάνωση του Ισλαμικού Κράτους (IS) που βρίσκεται στο
βορειοδυτικό Μάλι με σκοπό την ενίσχυση των τάξεών της υπό την ηγεσία του
Αμπντέλ Χακίμ Σαχραουί, η οποία θα υπονόμευε την περιφερειακή ειρήνη και
ασφάλεια στην περιοχή και την Αφρική γενικά. [12]
Ως εκ τούτου, το
περιβάλλον του Σαχέλ και της περιοχής της Σαχάρας φαίνεται έτοιμο να ενισχύσει
τη σχέση μεταξύ της Άγκυρας και των διαφόρων τρομοκρατικών οργανώσεων που
δραστηριοποιούνται στην περιοχή, οι οποίες αποτελούν σαφή απειλή για τις χώρες
της περιοχής και τη γεωγραφική γειτονιά, ιδίως τη Βόρεια Αφρική.
Το τουρκικό
καθεστώς επιδιώκει να στρατολογήσει τις φυλές Τουαρέγκ στην περιοχή Σαχέλ για
να προωθήσει τις πολιτικές της στη Σαχέλ και τη Δυτική και Βόρεια Αφρική.
Δέκα Σεΐχες και
ηγέτες των Τουαρέγκ επισκέφτηκαν την Τουρκία τον Απρίλιο του 2020 και η Άγκυρα
επιδιώκει να ξυπνήσει τους Τουαρέγκ και να τους εκμεταλλευτεί προκειμένου να ενισχύσει τις
τρέχουσες πολιτικές και τις προσωπικές φιλοδοξίες του Τούρκου Προέδρου, με το
πρόσχημα να βοηθήσει το Τουαρέγκ να επεκτείνει τον κύκλο του Ισλάμ στο Αφρική. [13]
Η τουρκική επιρροή
στο Tuareg θα έδινε στην Άγκυρα ένα σύνολο καρτών πίεσης για εκβιασμό ορισμένων
αφρικανικών χωρών, όπως η Λιβύη, ο Νίγηρας, το Μάλι και η Αλγερία, καθώς και
ορισμένες δυτικές δυνάμεις όπως η Γαλλία, και να διαπραγματευτούν μαζί τους.
Ορισμένες αναφορές
αποκάλυψαν ότι η τουρκική πρεσβεία στην Αμπούζα είχε κατασκοπεύσει ορισμένα
Νιγηριανά ιδρύματα όπως το Πανεπιστήμιο Νείλου της Νιγηρίας και το Ίδρυμα
Διαλόγου Ufuk. [14]
Η Τουρκία συμμετείχε επίσης στην
αποστολή ορισμένων αποστολών όπλων από την επικράτειά της στα λιμάνια της
Νιγηρίας.
Οι αρχές της
Νιγηρίας ανακάλυψαν την ύπαρξη τουρκικών όπλων που μεταφέρθηκαν μέσω ενός
δικτύου λαθρεμπορίου μεταξύ των λιμένων του Λάγος και Κωνσταντινούπολης.
Οι αρχές κατάφεραν
να καταλάβουν σχεδόν τέσσερις αποστολές το 2017, και σχεδόν 2.671 τουφέκια [15], τα οποία αποδείχθηκαν ότι κατέχονται από
τρομοκρατικές οργανώσεις στο Μάλι, τον Νίγηρα, τη Μπουρκίνα Φάσο και την
Κεντρική Αφρική. [16]
Η Άγκυρα βλέπει
τον έλεγχο στη Λιβύη ως σημαντική πύλη για την ενίσχυση της επιρροής στο Σαχέλ
και τη Δυτική Αφρική και για την εφαρμογή της επεκτατικής ατζέντας της στην
περιοχή. [17]
Ως εκ τούτου,
επιδιώκει να σχηματίσει περιφερειακούς συμμάχους που έχουν γεωπολιτικά
συμφέροντα με τη Λιβύη, όπως ο Νίγηρας και το Τσαντ, με σκοπό τη χρήση τους ως
τουρκικό σημείο εστίασης για την εισβολή στη Δυτική Αφρική.
Χρησιμοποιεί
επίσης αυτές τις χώρες ως πλατφόρμα για την υποστήριξη εξτρεμιστικών οργανώσεων. Είναι
πρόθυμη να ενισχύσει τις σχέσεις της με το Τσαντ, το οποίο μοιράζεται
εκτεταμένα σύνορα με τη Λιβύη. [18]
Η γεωστρατηγική
σημασία του Νίγηρα αυξάνεται σε σχέση με τη σύγκρουση για τη Λιβύη. Η
τουρκική παρουσία στον Νίγηρα αποτελεί αφετηρία για την υποστήριξη
τρομοκρατικών οργανώσεων στην περιοχή και την παροχή υποστήριξης σε άλλες
περιοχές, ειδικά στη Βόρεια Αφρική. [19]
Αυτό ώθησε
ορισμένους να επισημάνουν τη δυνατότητα δημιουργίας μιας χερσαίας και
αεροπορικής τουρκικής στρατιωτικής βάσης στο Νιαμέι (Niamey) του Νίγηρα, καθώς
και την εκπαίδευση και τον εξοπλισμό των δυνάμεων ασφαλείας και του στρατού των
Νιγηρίων.
Η τουρκική
επέμβαση στο Σαχέλ και στη Δυτική Αφρική αποτελεί ένα βήμα στο δρόμο των
τουρκικών προσεγγίσεων που αντιτίθενται στα γαλλικά και ευρωπαϊκά συμφέροντα
στην περιοχή.
Η σύγκρουση μεταξύ
Γαλλίας και Τουρκίας έχει επεκταθεί από τη Λιβύη και την Ανατολική Μεσόγειο έως
τις περιοχές Σαχέλ, Σαχάρα και Δυτική Αφρική, ιδίως ενόψει των προσπαθειών της
Τουρκίας να περιορίσει τη γαλλική επιρροή και να ενισχύσει τη θέση της, εις
βάρος των γαλλικών στρατηγικών συμφερόντων στο περιοχή που είναι μια
παραδοσιακή αρένα για τη γαλλική επιρροή.
Αυτό δείχνει
την πιθανότητα απειλής των γαλλικών στρατιωτικών δυνάμεων στην περιοχή και της
ενεργής αποστολής των Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) στο Μάλι, η οποία θα επηρέαζε
αρνητικά την περιφερειακή ασφάλεια στο Σαχέλ και τη Σαχάρα ως αποτέλεσμα της
αυξανόμενης δραστηριότητας τρομοκρατικών δικτύων και εξτρεμιστικών οργανώσεων
. [20]
Πολλές τουρκικές
εταιρείες εμπλέκονται στις περισσότερες χώρες του Σαχέλ και της Δυτικής Αφρικής
σε διάφορους τομείς με στόχο την αύξηση του οικονομικού οφέλους και τη μεγιστοποίηση
των συμφερόντων της Άγκυρας, η οποία έχει γίνει εμπορικός εταίρος για ορισμένες
χώρες της περιοχής, όπως η Σενεγάλη στην οποία οι τουρκικές εταιρείες εκτελούν
ορισμένα μεγάλα έργα υποδομής, όπως το Διεθνές Συνεδριακό Κέντρο Abdou Diouf,
το Dakar Sports Palace, το Radisson Hotel, καθώς και το Διεθνές Αεροδρόμιο
Blaise Diagne για 25 χρόνια.
Η Τουρκία
απέκτησε επίσης περίπου 29 έργα αξίας άνω των 700 εκατομμυρίων ευρώ το
2018. [21]
Στο Καμερούν, το
αθλητικό συγκρότημα Japoma στη Ντουάλα κατασκευάστηκε από τον τουρκικό όμιλο
Yenigün, με χρηματοδότηση από την τουρκική Eximbank αξίας 116 δισεκατομμυρίων
φράγκων CFA. [22]
Τον Δεκέμβριο του
2019, η Άγκυρα υπέγραψε επίσης με το Μάλι, μέσω του τουρκικού ομίλου Kalyon,
μνημόνιο συμφωνίας σχετικά με το κατασκευαστικό έργο Metrobus στην πρωτεύουσα
Μπαμάκο. [23]
Η Τουρκία
εισέπραξε σχεδόν 250 εκατομμύρια δολάρια σε έργα υποδομής στον Νίγηρα και μια
ομάδα τουρκικών εταιρειών κατάφερε να κερδίσει τεράστιες συμβάσεις, ιδίως την
κατασκευή του νέου αεροδρομίου Niamey με κόστος 154 εκατομμυρίων ευρώ.
Η Άγκυρα
επιθυμεί επίσης να ενισχύσει τη συνεργασία με τη Νιγηρία στον τομέα του
πετρελαίου, η οποία αποδεικνύεται από την επίσκεψη του Τούρκου πρέσβη στην
Αμπούζα στην Εθνική Εταιρεία Πετρελαίου της Νιγηρίας (NNPC) τον Αύγουστο του
2019 και την επιβεβαίωση της βούλησης της Άγκυρας να συνεργαστεί για την ανάπτυξη
του υποδομή για έργα πετρελαίου στην περιοχή και για την ενίσχυση της εμπορικής
εταιρικής σχέσης μεταξύ των δύο χωρών.[24]
Κίνητρα και αιτίες της τουρκικής επέκτασης
Η Άγκυρα
εμφανίζεται ως μια αξιόπιστη διεθνής φωνή για τις αφρικανικές χώρες, στο
πλαίσιο της προσπάθειάς της να διαδραματίσει μεγαλύτερο ρόλο στο διεθνές
σύστημα, τονίζοντας την τουρκική παρουσία στην αφρικανική αρένα ως εξέχουσα
αρένα ανταγωνισμού στον αγώνα επιρροής στην Αφρική, ενώ ταυτόχρονα οδηγώντας
για μια ισχυρή αρχή για περισσότερη εμπορική και οικονομική συνεργασία μεταξύ
της Άγκυρας και των αφρικανικών χωρών. [25]
-Η απόδειξη της
πρόκλησης της Άγκυρας στους περιφερειακούς της αντιπάλους στην περιοχή, ειδικά στην
Αίγυπτο [26] και, ως εκ τούτου, στην
προσπάθειά της να περικυκλώσει και να αποδυναμώσει την αραβική επιρροή εντείενι
τις προσπάθειές της στο Σαχέλ και τη Σαχάρα.
-Αυτό γίνεται για
την αντιμετώπιση των αντι-συμμαχιών που δημιουργήθηκαν εναντίον της στη
Μεσόγειο, ενισχύοντας τις δραστηριότητές της στη Μεσόγειο, [27] εξισορροπώντας τις δυνάμεις και την επιρροή στο
έδαφος και διατηρώντας την τουρκική παρουσία στη Λιβύη, προκειμένου να
ενισχύσει την τουρκική επέκταση στην Αφρική.
-Με την υποστήριξη
των πολιτικών ισλαμικών κινημάτων στην περιοχή και τη Βόρεια Αφρική και την αναζήτηση
νέων συμμάχων μετά την πτώση της Ομάδας της Αδελφότητας στο Σουδάν.
Η Τουρκία
έχει ένα επεκτατικό σχέδιο στο οποίο η Λιβύη αποτελεί αφετηρία προς το Σαχέλ,
τη Σαχάρα και τη Δυτική Αφρική.
-Ως εκ τούτου, η
Άγκυρα επιδιώκει να συνεργαστεί με ορισμένες από τις δυνάμεις του πολιτικού
Ισλάμ στην περιοχή με σκοπό να αλλάξει την ισορροπία εξουσίας μέσω των
εξτρεμιστικών οργανώσεων που η Άγκυρα επιδιώκει να δημιουργήσει δεσμούς μεταξύ
τους στη Λιβύη.
-Υπάρχουν αναφορές
που δείχνουν την ύπαρξη συμφωνίας μεταξύ της Άγκυρας και της ομάδας Μπόκο Χαράμ
για τη μεταφορά ορισμένων από τα μέλη της ομάδας στη νότια Λιβύη, η οποία
βρίσκεται υπό τον έλεγχο του Εθνικού Στρατού της Λιβύης (LNA). [28]
-Συνεργασία με την
Αφρικανική Ένωση (ΑΕ) στον τομέα της καταπολέμησης της τρομοκρατίας στο Σαχέλ
και τη Σαχάρα, μετά την πρόθεση της ΑΕ να στείλει στρατιωτική δύναμη 3.000
στρατιωτών εκεί μέσα στο 2020, και να εμπλακεί με τον ένα ή τον άλλο τρόπο στο G5
Sahel Force που συμμετέχει στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας.
-Λήψη υποστήριξης
από τις αφρικανικές χώρες με επιρροή στην ΑΕ για τη συνέχιση της τουρκικής
παρουσίας στη Λιβύη με στόχο την ενίσχυση της θέσης της Τουρκίας στην εξίσωση
της διευθέτησης της κρίσης της Λιβύης στο μέλλον.
-Επιδιώκοντας να
ενισχύσει τις τουρκικές στρατιωτικές φιλοδοξίες στην Αφρική και την περιοχή,
προστατεύοντας τις τουρκικές στρατιωτικές βάσεις που σχεδιάζονται να ξεκινήσουν
στη Λιβύη και τον Νίγηρα, και δημιουργώντας περισσότερες από αυτές, εκτός από
το άνοιγμα μιας νέας αγοράς για την προώθηση των τουρκικών στρατιωτικών
βιομηχανιών στην περιοχή που είναι μάρτυρες εξάπλωσης τρομοκρατικών οργανώσεων
και διαφόρων συγκρούσεων.
-Διασφάλιση της
ασφάλειας των οικονομικών και εμπορικών συμφερόντων της Άγκυρας στην Αφρική και
δημιουργία οικονομικών σχέσεων με τις χώρες της περιοχής που θα μπορούσαν να
οδηγήσουν σε πολιτικούς και ιδεολογικούς δεσμούς στο μέλλον μέσω των οποίων η
Άγκυρα θα μπορούσε να οικοδομήσει ισχυρή επιρροή στην ήπειρο και την περιοχή,
ως σημαντική περιοχή ελιγμών για την Άγκυρα και αναζήτηση ευκαιριών για
εταιρικές σχέσεις στο Σαχέλ που θα ενίσχυαν τη θέση της Τουρκίας ως
αποτελεσματικής περιφερειακής και διεθνούς δύναμης [29] και
θα βοηθήσουν την τουρκική οικονομία να ξεφύγει από τις κρίσεις της αυξάνοντας
τις τουρκικές εξαγωγές προς τις χώρες του Σαχέλ, προτεραιότητα για την τουρκική
κυβέρνηση. [30]
-Συνεχίζοντας την
τουρκική διείσδυση στον τομέα των θαλάσσιων λιμένων και ελέγχοντας περισσότερα
από αυτά στη δυτική ακτή της αφρικανικής ηπείρου. Ο τουρκικός όμιλος
Albayrak εξαγόρασε τον αυτόνομο λιμένα Conakry (PAC) στη Γουινέα για 25 χρόνια,
με επένδυση άνω των 700 εκατομμυρίων δολαρίων, [31] εκτός
από το λιμάνι Banjul-Barra στη Γκάμπια, με στόχο τη βελτίωση των επενδυτικών
ευκαιριών για τουρκικές εταιρείες.
-Έλεγχος πόρων,
πλούτου και διαδρομών μεταφοράς, καθώς και του μεγαλύτερου αριθμού ορυχείων
ουρανίου και χρυσού στις χώρες της περιοχής και εξασφάλιση πρόσβασης στην
ενέργεια, δεδομένου ότι η Άγκυρα στερείται επαρκών πόρων πετρελαίου και
εισαγωγών ετησίως αξίας 50 δισεκατομμυρίων δολαρίων . [32]
-Η τάση επέκτασης
των σχέσεων της Τουρκίας με την Αφρική και η σφαίρα επιρροής της για την
αντιστάθμιση των απωλειών που υπέστη η Άγκυρα κατά την τελευταία δεκαετία σε
περιφερειακό και διεθνές επίπεδο, πολιτικά και οικονομικά, υπό το φως της
σειράς κρίσεων στις σχέσεις της Άγκυρας με τη Δύση και η αυξανόμενη απομόνωσή
της στη Μέση Ανατολή. [33]
-Αναμετρήσεις με
τις μεγάλες διεθνείς δυνάμεις που εμπλέκονται στο Σαχέλ και τη Δυτική Αφρική
και διείσδυση στο πεδίο της γαλλικής ηγεμονίας στην περιοχή, με στόχο τον
περιορισμό της επιρροής του Παρισιού υπέρ της τουρκικής εισβολής, ιδίως ενόψει
της τρέχουσας διαμάχης τους στη Λιβύη, με το Παρίσι να απορρίπτει τις τουρκικές
παρεμβάσεις στη Λιβύη και στην Ανατολική Μεσόγειο καθώς και στη Συρία. [34]
-Διαπραγματεύσεις
με τις ευρωπαϊκές δυνάμεις ασκώντας πίεση στο ζήτημα της παράνομης
μετανάστευσης και της κυκλοφορίας των πράξεων τρομοκρατικών οργανώσεων στην
Ευρώπη, καθώς και του λαθρεμπορίου όπλων και ναρκωτικών και του οργανωμένου
εγκλήματος για τη διευθέτηση ακανθώδων περιφερειακών φακέλων μεταξύ των δύο
πλευρών σε άλλες περιοχές όπως η Μέση Ανατολή.
-Τη συνέχιση της καταπολέμησης
του κινήματος Fetullah Gülen στην Αφρική και του δικτύου σχολείων του και
κατάσχεσή τους και μεταφορά της ιδιοκτησίας τους στην τουρκική κυβέρνηση
-Αξιοποίηση της
ανάγκης των χωρών του Σαχέλ και της Δυτικής Αφρικής για περισσότερη διεθνή
υποστήριξη στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας και του οργανωμένου εγκλήματος
και την καταπολέμηση της φτώχειας, επιτρέποντας έτσι στην Άγκυρα να διαδραματίσει
μεγαλύτερο ρόλο σε σχέση με τον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας στο Σαχέλ.
Εργαλεία της τουρκικής πολιτικής
Ο Οργανισμός
τουρκικής Συνεργασίας και Συντονισμού (TİKA) ασκεί τις δραστηριότητές της στην
ήπειρο μέσω 22 γραφείων συντονισμού, με βοήθεια σε διάφορους τομείς την οποία
παρέχει σε αφρικανικές χώρες. [35]
Ο Οργανισμός έχει
εκτελέσει πολλά έργα σε χώρες της περιοχής, όπως το Τσαντ, το Νίγηρα και άλλες. Ο
Οργανισμός κατηγορείται ότι αποτελεί υπηρεσία συλλογής πληροφοριών,
στρατολόγησης και χρηματοδότησης τρομοκρατικών οργανώσεων από το τουρκικό
καθεστώς.
Η τουρκική
εταιρεία SADAT αντιπροσωπεύει έναν σημαντικό βραχίονα της τουρκικής
πολιτικής στην Αφρική, καθώς είναι ο εγκέφαλος και το εκτελεστικό σκέλος των
στόχων της που περιλαμβάνουν εξωτερική προβολή σε περιοχές συγκρούσεων στην
ήπειρο.
Χρησιμοποιείται
επίσης σε πολλές μορφές σε σχέση με την πώληση όπλων και υπηρεσιών ασφάλειας
και πληροφοριών Μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί σε ορισμένα έκνομα θέματα. [36]
Το Τουρκικό Ίδρυμα
[Γνώση] Maarif, ιδρύθηκε από την τουρκική κυβέρνηση για τη διαχείριση των
εξωτερικών σχολείων που συνδέονται με το κίνημα Fethullah Gülen.
Αυτό το ίδρυμα
έχει τώρα 23 καταστήματα στην Αφρική και σχεδόν 333 σχολεία σε 43 χώρες.
Κατάφερε να
ιδρύσει γραφεία και αντιπροσωπείες σε διάφορες χώρες της περιοχής, όπως το
Τσαντ, στη Γκαμπόν, στη Γκάμπια, στη Γουινέα, στο Μάλι, στη Μαυριτανία, στο
Νίγηρα, στη Σενεγάλη, στη Σιέρα Λεόνε, στο Σουδάν και στη Τυνησία. [37].
Αυτό το
ίδρυμα κατηγορείται ότι είναι όργανο προπαγάνδας τουρκικού καθεστώτος στην
Αφρική όσον αφορά την παροχή εκπαιδευτικών υπηρεσιών ως μέρος της στρατηγικής «Τουρκοποίησης»
των Αφρικανών, ειδικά επειδή στοχεύει
στην αύξηση μιας νέας γενιάς Ισαλμιστών πολιτικών ακτιβιστών που θα κινούνται
γύρω από την τουρκική πολιτική στην Αφρική. [38]
Άλλα εργαλεία μαλακής ισχύος
Τα τουρκικά εργαλεία μαλακής
ισχύος στο Σαχέλ και στη Δυτική Αφρική είναι πολλά, κυρίως η ανθρωπιστική
βοήθεια.
Η Άγκυρα
συμμετέχει σε μεγάλο βαθμό στον τομέα της βοήθειας και της διανομής τροφίμων
στους λαούς της περιοχής.
Υπάρχουν επίσης
πολλά τουρκικά ιδρύματα που λειτουργούν στην περιοχή, όπως η Τουρκική Ερυθρά
Ημισέληνος, το Ίδρυμα Türkiye Diyanet (TDV) και η Τουρκική Ομοσπονδία
Ανθρωπιστικών Συλλόγων (DDDEF), που διεξάγουν ανθρωπιστικές και ανθρωπιστικές
δραστηριότητες σε πολλές χώρες της περιφέρεια. [39]
Αναζωογονώντας θρησκευτικά συναισθήματα
Η Άγκυρα εκμεταλλεύεται τα θρησκευτικά αισθήματα
των μουσουλμανικών πληθυσμών στις χώρες της περιοχής, όπως η Νιγηρία, το Μάλι,
ο Νίγηρας και η Σενεγάλη, με στόχο τη δημιουργία τουρκικών δικτύων επιρροής και
συμφερόντων στα εδάφη τους.
Άλλωστε, η
τουρκική ρητορική είναι ευπρόσδεκτη από ορισμένους Αφρικανούς, ειδικά ότι ο
Ερντογάν υιοθετεί μια εχθρική ρητορική έναντι των δυτικών πρακτικών και αυτό
που περιέγραψε ως «αναταραχή των Δυτικών δυνάμεων για τον πλούτο της ηπείρου»,
κατηγορώντας τις Δυτικές χώρες ότι δεν θέλουν να αυξηθεί και να ωφεληθεί η
Αφρική από τις δυνατότητές της και να απολαύσει την ειρήνη. [40]
Επιπτώσεις και κίνδυνοι της τουρκικής παρουσίας στην περιοχή
-Ο μετασχηματισμός
της περιοχής σε μια αρένα σύγκρουσης μεταξύ της Τουρκίας και των ενεργών
δυνάμεων εκεί, η οποία απειλεί την περιφερειακή ασφάλεια της αυλής της Ευρώπης
και τα στρατηγικά συμφέροντα ορισμένων σημαντικών περιφερειακών δυνάμεων όπως η
Αίγυπτος και ο σχηματισμός μιας ζώνης απειλής για την ασφάλεια γύρω από την
Ερυθρά Θάλασσα μέσω της τουρκικής βάσης στη Σομαλία, στη Μεσόγειο στα βόρεια
μέσω των κινήσεων στη Λιβύη και στην Ανατολική Μεσόγειο, στα ανατολικά στη
βόρεια Συρία και στο Ιράκ, και στα δυτικά μέσω της στρατιωτικής εισβολής στη
Λιβύη, Σαχέλ, Σαχάρα και Δυτική Αφρική.
-Ενίσχυση
εξτρεμιστικών και τρομοκρατικών οργανώσεων στο Σαχέλ και τη Δυτική Αφρική σε
βάρος των αφρικανικών στρατών υπό το φως της συνεχιζόμενης στρατιωτικής και
υλικοτεχνικής υποστήριξης από την Άγκυρα και τη Ντόχα για αυτές τις οργανώσεις,
τη δημιουργία ενός νέου περιβάλλοντος που υποστηρίζει την τρομοκρατία και τη
μεταφορά περισσότερων τρομοκράτες στην περιοχή, ειδικά στη Λιβύη, και μετά στο
Σαχέλ, τη Σαχάρα και τη Δυτική Αφρική, επιδεινώνοντας έτσι την κατάσταση του
χάους και της αστάθειας στην περιοχή.
-Απόπειρα
αναζωογόνησης του σχεδίου της Μουσουλμανικής Αδελφότητας στην περιοχή, ειδικά
σε ορισμένες χώρες που φιλοξενούν ένα λογικό ποσοστό μουσουλμάνων υπό το φως
των τουρκικών μετακινήσεων εκεί.
-Η δυνατότητα
αύξησης του συντονισμού και της συμβατότητας μεταξύ των στόχων της Daesh και
της εξουσίας του Ερντογάν σχετικά με την ίδρυση του ισλαμικού έργου, παρά τα
διαφορετικά οράματα. Για παράδειγμα, και οι δύο βλέπουν τη Λιβύη ως τη
στρατηγική πύλη προς το ισλαμικό κράτος. [41]
-Οι αυξημένες
απειλές που αντιμετωπίζουν οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), ιδίως εκείνες
που σχετίζονται με την εξαγωγή τρομοκρατών στην Ευρώπη, την έλλειψη ελέγχου της
διαδικασίας παράνομης μετανάστευσης από την Αφρική μέσω της Μεσογείου στην
ευρωπαϊκή ήπειρο και τον μετασχηματισμό της.
- Η περιοχή της
Μεσογείου σε μια ταραχώδη περιοχή μετά την ομαδοποίηση των τρομοκρατών στη
Λιβύη, τη Σαχέλ και τη Σαχάρα, η οποία απειλεί τα συμφέροντα των περιφερειακών
και διεθνών παραγόντων εκεί.
-Η αυξημένη
πιθανότητα τουρκο-γαλλικής σύγκρουσης ενόψει της γαλλικής ανησυχίας για τις
επιπτώσεις του τουρκικού ρόλου στη Λιβύη για την επιρροή της Γαλλίας στην
αφρικανική ήπειρο γενικά, και ιδίως στο Σαχέλ και τη Δυτική
Αφρική. Οποιαδήποτε τουρκική άνοδος στην περιοχή θα χαλάσει τα γαλλικά
στρατηγικά συμφέροντα στην Αφρική.
-Με τις αρνητικές
επιπτώσεις του που διεγείρουν τις συγκρούσεις, ο τουρκικός ρόλος συμβάλλει στην
αναγκαστική εκτόπιση χιλιάδων ανθρώπων και στην αναζήτηση καταφυγίου εκτός των
χωρών τους.
Τα δεδομένα
κατέγραψαν τον εκτοπισμό σχεδόν τριών χιλιάδων ανθρώπων ανά ημέρα κατά τη
διάρκεια του 2020 και η βία στην περιοχή Σαχέλ ανάγκασε σχεδόν 1,7 εκατομμύρια
ανθρώπους να εκτοπιστούν από τις περιοχές τους. [42]
Το μέλλον της τουρκικής παρουσίας
-Η Άγκυρα
αναμένεται να δείξει αυξανόμενο ενδιαφέρον για το Σαχέλ, τη Σαχάρα και τη
Δυτική Αφρική και να συνεχίσει τις προσπάθειές της για την ενίσχυση του
τουρκικού ρόλου εκεί ενόψει της δυσκολίας αποσύνδεσης των εξελίξεων του θέματος
της Λιβύης και του φακέλου αερίου της Ανατολικής Μεσογείου και των επιπτώσεών
τους για το Σαχέλ και την περιοχή της Σαχάρας από την φιλοδοξία της Τουρκίας να
διαδραματίσει μεγαλύτερο ρόλο σε ηπειρωτικό και διεθνές επίπεδο.
-Η Τουρκία πιθανότατα
θα συνεχίσει να παρέχει υλική και υλικοτεχνική υποστήριξη από την Άγκυρα σε
ορισμένες εξτρεμιστικές οργανώσεις στο Σαχέλ, τη Σαχάρα και τη Δυτική Αφρική ως
αποτελεσματικό εργαλείο στα χέρια της τουρκικής πολιτικής προκειμένου να
επιτύχει τα συμφέροντά της και τους στρατηγικούς της στόχους στην περιοχή.
-Οι εκδηλώσεις
τιτλοποίησης και στρατικοποίησης αναμένεται να αυξηθούν στις σχέσεις της
Τουρκίας με τις χώρες της περιοχής κατά το επόμενο στάδιο υπό το φως των
αλληλένδετων και περίπλοκων σκηνών ασφάλειας και γεωπολιτικής στο Σαχέλ και τη
Σαχάρα.
-Υπάρχει μια
αυξανόμενη πιθανότητα να ξεσπάσει μια γαλλο-τουρκική σύγκρουση στο μέλλον, η
οποία μπορεί να λάβει διάφορες μορφές και εκφράσεις, υπό το φως της απειλής της
τουρκικής επέκτασης στα συμφέροντα της Γαλλίας και της παραδοσιακής επιρροής
στην αφρικανική ήπειρο, και την αυξανόμενη ανησυχία των Ευρωπαϊκών χωρών
σχετικά με τις τουρκικές κινήσεις στο Σαχέλ, τη Σαχάρα και τη Δυτική Αφρική υπό
το φως της ευαισθησίας των θεμάτων που απειλούν την ευρωπαϊκή ασφάλεια.
______
[1] Horn Diplomat, Turkey officially
opens embassy in Equatorial Guinea, 23 July 2020. Available at: https://bit.ly/2Fw3PM1
[2] Valeria Talbot, Turkey’s Struggle for
Influence in the Eastern Mediterranean, Italian Institute for International
Political Studies, 17 July 2020. Available at: https://bit.ly/3iMG93Y
[3] Ahval, Turkey’s military pact with
Niger securing foothold in neighbouring Libya - The New Khalij, 26 July 2020,
available at: https://bit.ly/3iBheAy
[4] Badr Hassan Shafei, “Turkey and the
Security Dilemma in Africa”, Doha, Al Jazeera Center for Studies, 21 December
2015, p. 4.
[5] Nordic Monitor, Turkey seeks to
improve defense industry cooperation with Sudan, 14 February 2020, Available
at: https://bit.ly/3g89q7B
[6] Ayman Samir, “Turkish presence in
Niger”, Alghad website, 29 June 2020. Available at: https://bit.ly/2Y6H8Ey
[7] “Turkey announces $5m for Sahel
anti-jihadist force”, France 24, 1 March 2018. Available at: https://www.france24.com/en/20180301-turkey-announces-5m-sahel-anti-jihadist-force
[8] European Centre for Counterterrorism
and Intelligence Studies, “What is the truth about Turkey’s efforts to
establish military bases in Libya and Africa?”, 26 June 2020. Available
at: https://bit.ly/2Ql6SZu
[9] Nordic Monitor, Support Islamists
against ‘state terrorism’ in Mali, Nigeria, CAR, says ex-military advisor of
Turkey’s president, 21 May 2020. Available at: https://bit.ly/2E6phqh
[10] Nordic Monitor, Turkey appoints radical
Islamist professor as ambassador to Senegal, 3 March 2020. Available at: https://bit.ly/3gaMnt7
[11] Fabio Giuseppe Carlo Carisio, In
Libya 229 ISIS Fierce Leaders with 4700 Turkish-backed Jihadists. UN
Investigates, Europe Sleeps, Gospa News, 14 February 2020. Available at: https://bit.ly/2FnhCo5
[12] “Al-Ifta Observatory, “The Turkish
regime sent hundreds of terrorists to support and enhance the ranks of the
Daesh Organization in the Sahel and the Sahara region”, Dar Al-Ifta
Al-Missriyyah, Cairo, 10 July 2020. Available at: https://bit.ly/2Y6EYVs
[13] Abdullah Bozkurt, Turkey’s Erdoğan
enlists Tuaregs in his proxy battle, Nordic Monitor, 23 December 2019.
Available at: https://bit.ly/347TujE
[14] Abdullah Bozkurt, Turkish Embassy
spied on Nigerian school network, well-respected hospital, Nordic Monitor, 2
March 2019. Available at: https://bit.ly/2FxyiJn
[15] “Nigeria investigates smuggled arms
shipments believed to be of Turkish origin”, France 24, 22 September 2017.
Available at: https://bit.ly/2QgM2up
[16] European Centre for Counterterrorism
and Intelligence Studies, op. cit.
[17] Majed Nehme, What in the world is
Erdoğan doing in West Africa?, Ahval, 3 February 2020, available at: https://bit.ly/2PVcnOi
[18] European Centre for Counterterrorism
and Intelligence Studies, op. cit.
[19] Jehad Odeh, “Turkish colonialism and
the geopolitics of conflict in Niger”, Sada el-Balad website, Cairo, 31 July
2020. Available at: https://bit.ly/341dB2I
[20] Majed Nehme, Ibid.
[21] En visite au senegal, le president
turc confirm ses ambitions africaines, Le Monde, 29 January 2020. Available at: https://bit.ly/2Q0JfFn
[22] Idem.
[23] Essahraa, “Towards enhancing
cooperation between Mali and Turkey in the field of transport”. Available
at: https://bit.ly/3kKd1MV
[24] European Centre for Counterterrorism
and Intelligence Studies, op. cit.
[25] Dr. Alex Vines OBE, Challenged
Ambitions: Turkey’s Africa Policy and the G20, Chatham House, 1 October 2015.
Available at: https://bit.ly/2Y36YJq
[26] Steven A. Cook, Erdogan Is Libya’s
Man Without a Plan, Foreign Policy, 9 July 2020. Available at: https://bit.ly/30QcSzg
[27] Somaliland Sun, Turkey capable of
destroying ‘evil alliances’ in E. Med, 12 August 2020. Available at: https://bit.ly/3kJeJOk
[28] Habib Lassoued, “Erdogan aspires to establish
the terrorism empire in Libya”, Afriganetnews portal, 2 June 2020. Available
at: https://bit.ly/2Y3YJwM
[29] The Arab Weekly, Erdogan moves to
expand arc of influence in North Africa, Sahel, 4 March 2020. Available
at: https://bit.ly/3hg6YO1
[30] Thomas Seibert, Turkey Seeks to
Expand its Reach throughout Africa, Somaliland Sun, 3 February 2020, available
at: https://bit.ly/343ChYe
[31] Nordic Monitor, Albayrak Group’s scandals
in Guinea lay bare shady ties to Turkey’s Erdogan, 22 September 2020. Available
at: https://bit.ly/31bPWLn
[32] Karam Saeed, “Establishing influence:
motives of Turkey’s employment of foreign mercenaries in the Libyan crisis”,
Future for Advanced Research and Studies (FARAS), 4 February 2020. Available
at: https://bit.ly/3h4dkzU
[33] David Lepeska, Beset by troubles,
Turkey turns to Africa, Ahval, 7 February 2020. Available at: https://bit.ly/311K1Iw
[34] Tony Chafer, Gorden D. Cumming, Is
France a reluctant multilateralist in the Sahel?, The Africa Report, 10 August
2020. Available at: https://bit.ly/31TIByU
[35] Somaliland Sun, Old acquaintances,
new allies in new period of strategic Turkey-African political partnership, 2
January 2020. Available at: https://bit.ly/3ano4qk
[36] Islam Abuelezz, “Post-statism: role of
private security and intelligence companies in managing regional conflicts”,
Early Warning Center (EWC), 7 February 2020. Available at: https://bit.ly/30P2Caw
[37] “Turkey infiltrates into Mauritania
through donations and investment projects”, Ahval News, 15 July 2019. Available
at: https://bit.ly/2Q522zq
[38] Levent Kenez, South Africa’s ruling
ANC signs MOU with Erdoğan’s Islamist party in Turkey, The Nordic Monitor, 27
August 2019. Available at: https://bit.ly/3h3bPSd
[39] Thomas Seibert, Turkey Seeks to Expand
its Reach throughout Africa, Somaliland Sun, 3 February 2020, available
at: https://bit.ly/343ChYe
[40] “Intensifying French-Turkish clash
due to conflicting interests in Africa”, Rawabet Center for Research and
Strategic Studies, 5 December 2019. Available at: https://bit.ly/2PVDPeL
[41] Fabio Giuseppe Carlo Carisio, Ibid.
[42] “African Sahel wars force the
displacement of 1.7 million people”, skynewsarabia, 21 June 2020. Available
at: https://bit.ly/3iIJHUX
--
© Βαλκανικό Περισκόπιο -Γιῶργος Ἐχέδωρος
Επιτρέπεται η αναδημοσίευση μόνον με αναφορά της ενεργής ηλεκτρονικής διεύθυνσης του ιστολογίου παραγωγής- http://www.echedoros-a.gr